سوال اصلی این است که از هر ريال درآمد حاصل شده در شرکت، چقدر سود می کند؟ این شاخص توانایی شرکت را در کنترل هزینه ها نشان می دهد.
حاشیه سود ناخالص
حاشیه سود ناخالص به میزانی از درآمد کل شرکت گفته می‌شود که بعد از کسر بهای تمام شده تولید محصول بدون احتساب سایر هزینه‌های شرکت (اداری و فروش) به دست می‌آید.از این مقدار برای محاسبه میزان سودآوری یک کالای خاص در مجموع تولیدات شرکت یا تبیین استراتژی بازاریابی و فروش بهتر برای محصولات استفاده می‌شود.
سود ناخالص هر شرکتی از اختلاف فروش و بهای تمام شده کالای فروش رفته به دست می‌اید. به عنوان مثال اگر محصولی به قیمت ۱۵۰۰ تومان به فروش برسد و برای تولید آن محصول ۹۰۰ تومان هزینه شده باشد سود ناخالص آن ۶۰۰ تومان خواهد بود.
سودناخالص= فروش – بهای تمام شده کالای فروش رفته
حال حاشیه سود ناخالص از تقسیم سود ناخالص بر فروش شرکت محاسبه می‌شود.
حاشیه سود ناخالص = فروش/ سود ناخالص
[Gross Profit] percentage of [Revenue]
به عنوان مثال اگر حاشیه سود ناخالص محصولی ۴۰ درصد باشد یعنی از هر ۱۰۰۰ تومان فروش شرکت، ۴۰۰ تومان عایدی نصیب آن شرکت می‌شود.
حاشیه سود ناخالص وابسته به دو عامل قیمت فروش محصول و از طرفی بهای تمام شده کالای تولید شده می‌باشد و هر گونه تغییری در این دو متغیر سود ناخالص شرکت را تحت تاثیر قرار میدهد. به عنوان مثال اگر این نسبت برای شرکتی ۴۰ درصد باشد بدین معنی است ۴۰ درصد از قیمت محصول به عنوان سود ناخالص آن محصول بوده است. حال اگر تعداد محصولات شرکتی بیش از یک محصول باشد این عدد به صورت میانگین مطرح می‌شود یعنی ممکن است محصولی دارای حاشیه سود ناخالص ۳۰ درصدی و محصول دیگر دارای حاشیه ۵۰ درصدی باشد.
عوامل تغییر در حاشیه سود ناخالص :
حال در بررسی صورت‌های مالی شرکتی در طی دو سال گذشته، ممکن است حاشیه سود ناخالص شرکت افزایش و یا کاهش یابد که این تغییرات ممکن است به دلایل زیر باشد:
محاسبه سود کالاهای داروخانه
دارو، مکمل های غذایی و محصولات بهداشتی، سه دسته اصلی داروهای مورد فروش در داروخانه ها هستند و منطقی شدن درصد سود آنها، همواره یکی از مطالبات اصلی داروسازان بوده است.
با وجود اینکه برای تعیین سود هر سه دسته این کالا ها، بخشنامه وجود دارد، اما به دلیل ابهام در بعضی از این بخشنامه ها و احتمالا سوء استفاده بعضی از شرکت ها، یک عدم وحدت رویه زیان بار در این رابطه مشاهده می شود.
بدیهی است که اصلاح این مشکل می تواند سالانه ده ها میلیون تومان در سود داروخانه ها تاثیر بگذارد.
یکی از مهم ترین دلایل ابهام در بخشنامه های تعیین درصد سود کالاها، عدم تعریف نحوه محاسبه درصد سود است. لذا ضرورت دارد تا با دو شیوه محاسبه سود کالا (اضافه بها و حاشیه سود) آشنا شویم:
تعیین Markup یا اضافه بها
قیمت مصرف کننده منهای قیمت خرید داروخانه، تقسیم بر قیمت خرید داروخانه.
در این روش، اگر کالایی ۸۰ تومان خریده شود و ۱۰۰ تومان فروخته شود، سود ۲۰ تومانی، تقسیم بر ۸۰ می شود و سود داروخانه را ۲۵ درصد محاسبه می کنند. این عدد، اضافه بها یا مارک آپ نام دارد که برای کاربردهای خاصی محاسبه می شود و نشان دهنده سود واقعی نیست.
تعیین Benefit margin یا حاشیه سود
قیمت مصرف کننده منهای قیمت خرید داروخانه، تقسیم بر قیمت مصرف کننده.
اگر در مثال بالا، سود ۲۰ تومانی، تقسیم بر ۱۰۰ (قیمت مصرف کننده) شود، عدد ۲۰ درصد تحت عنوان حاشیه سود یا مارجین به دست می آید که این سود واقعی داروخانه است.
۱. شیوه محاسبه سود داروها
.. بر اساس دستور العمل جدید قیمت گذاری دارو (آبان ۹۵)، حاشیه سود دارو برای داروهای ایرانی و خارجی بدون مشابه داخلی:
تا سقف ۵۰ هزار تومان به ازای هر بسته _یا ۳۰ هزار تومان برای هر عدد_ ۲۰ درصد قیمت مصرف کننده می باشد.
برای داروهای گرانتر از ۵۰ یا ۳۰ هزار تومان، قیمت نهایی مصرف کننده، منهای مبلغ سقف می شود و ۶ درصد آن، به ترتیب با عدد ۱۰ یا ۶ هزار تومان جمع می شود.
.. محاسبه سود داروهای خارجی دارای مشابه داخلی:
به شیوه بالاست، با این تفاوت که درصد سود تا سقف (۵۰ هزار تومان)، ۱۵ درصد و بالاتر از سقف، ۵ درصد است.
در دستور العمل جدید قیمت گذاری دارو، هم به درستی به نحوه محاسبه سود با روش تعیین حاشیه سود اشاره شده است و هم در عمل این شیوه رعایت می شود. لذا حاشیه سود ۲۰ درصدی برای اغلب داروها در فاکتورها رعایت می شود (۲۵ درصد به روش مارک آپ).
۲. شیوه محاسبه سود مکمل های غذایی
.. بر اساس بخشنامه بهمن ۹۳ سازمان غذا و دارو، حاشیه سود مکمل هایی غذایی برای داروخانه ها ۲۰ درصد تعیین شد.
اما در مثالی که در این بخشنامه آورده شده است، برای تعیین درصد سود مکمل، مبلغ سود به جای تقسیم بر قیمت میزان سود در margin مصرف کننده، بر قیمت خرید داروخانه تقسیم شده است !
این متاسفانه منشاء بسیاری از سوء استفاده هایی است که بعضی از شرکت های مکمل انجام می دهند و مثلا به جای دادن حاشیه سود ۲۰ درصدی (طبق بخشنامه)، سود ۱۶ درصدی (مارک آپ) به داروخانه ها می دهند.
۳. شیوه محاسبه سود محصولات بهداشتی
درصد سود ۱۵ درصدی محصولات بهداشتی، بر اساس دستورالعمل شهریور ۸۵ نرخ گذاری کالاها و خدمات صنفی (از سوی سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان) است که در آن، درصد سود ۸۸ گروه کالایی و خدمات تعیین شده است. بدون آنکه به شیوه محاسبه درصد سود (به روش حاشیه سود یا اضافه بها) اشاره مستقیم شده باشد، هر چند که از جمله: لزوم اعمال ضریب خرده فروشی نسبت به قیمت عمده فروشی در این دستورالعمل، می توان استنباط کرد که روش مورد نظر احتمالا روش اضافه بها (مارک آپ) می باشد.
در حال حاضر بسیاری از داروخانه ها (و سایر فروشگاه ها)، برای محاسبه قیمت محصولات بهداشتی که قیمت روی آنها درج نشده است، میزان سود در margin قیمت خرید را در عدد ۱.۱۵ ضرب می کنند. بدیهی است که در این صورت مارک آپ ۱۵ درصد است، اما حاشیه (مارجین) سود که سود واقعی داروخانه را نشان می دهد، حدود ۱۳ درصد می شود.
اگر بخواهیم قیمت محصولات بهداشتی با حاشیه سود ۱۵ درصد را محاسبه کنیم، قاعدتا باید قیمت خرید را در عدد ۱.۱۷ ضرب کنیم.
بحث و نتیجه گیری
محاسبه حاشیه (مارجین) سود برای کالاها، یک روش استاندارد و پذیرفته شده برای تعیین درصد سود است که خوشبختانه دستور العمل جدید قیمت گذاری داروی وزارت بهداشت آن را پذیرفته است. اما ضرورت دارد تا با اصلاح بخشنامه تعیین سود مکمل های غذایی، همین رویه در مورد مکمل ها نیز رعایت شود.
بر خلاف شرکت های دارویی و مکمل که برای تعیین سود تابع سازمان غذا و دارو هستند، شرکت های بهداشتی و آرایشی تابع شرایط وزارت بازرگانی هستند، هر چند که در این مورد هم وحدت رویه ندارند.
در حال حاضر حاشیه سود بسیاری از این شرکت ها حدود ۱۳ درصد است، در حالی که ضریب مالیاتی فرآورده های بهداشتی ۱۶ و آرایشی ۲۵ می باشد که مبنای تعیین درآمد مشمول مالیات داروخانه ها قرار می گیرد.
لذا ضرورت دارد تا با تعامل انجمن های داروسازان، شرکت های وارد کننده و صنایع بهداشتی و آرایشی ایران، شیوه محاسبه سود داروخانه ها اصلاح شود. با توجه به اینکه در حال حاضر، این شرکت ها برای حضور در هایپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای، تخفیف ها و شرایط خرید بسیار خوبی برای آنها قائل می شوند.
حاشیه سود چیست و چگونه محاسبه می شود؟
حاشیه سود نمایانگر سودی است که، از تولید واحدهای کالایی پس از فروش و کسر شدن مالیات حاصل می شود و درآمد سازمان را مشخص می کند. به میزان سود در margin راحتی می توان با کم کردن هزینه های نهایی تولید از درآمدهای به دست آمده، به این مبلغ دست یافت. به این ترتیب می توانیم بگوییم که میزان این سود حاشیه ای می تواند مقیاس تولید را تغییر بدهد.
در نهایت میزان سودی که نصیب شرکت می شود با تغییرات در مقیاس تولید تغییر می کند. سازمان این را باید برای همیشه در نظر داشته باشد که چند درصد از میزان فروشش به سود تبدیل می شود.
سود حاشیه ای ضمن اینکه از نکات کلیدی برای ارزیابی کردن ریسک حساب می شود، میزان سودآوری کسب و کارها را به خوبی نشان می دهد. با بررسی دقیق این حاشیه، مدیران تصمیم می گیرند که تولید را افزایش و یا کاهش دهند، یا متوقف کنند.
وقتی هزینه نهایی با درآمد نهایی با هم برابر باشند، حاشیه سود صفر می شود. بنابراین با افزایش میزان تولید، درآمد افزایش نمی یابد، حتی ممکن است درآمد منفی یا صفر هم بشود.
تعریف کلی
میزان افزایش سودی می باشد که از تولید اضافه حاصل شده است.
از تفاوت بین هزینه های نهایی و درآمد نهایی، سود حاشیه ای به دست می آید.
بررسی نمودن این حاشیه در میزان تولید، می تواند نقش مهمی ایفا کند.
کلیه شرکت ها تا وقتی هزینه نهایی آنها با درآمد نهایی برابر شود، تولیدات را افزایش می دهند. البته این عمل به زمانی مربوط است که حاشیه سود صفر است. وقتی که حاشیه منفی است، احتمالا تصمیماتی مبنی بر توقف تولیدات گرفته می شود. حاشیه بالای سود، نشان از کنترل هزینه ها به درآمد دارد. البته این امر یک مدیریت قوی و کارآمد را می طلبد و نیازمند استراتژی های مناسب برای قیمت گذاری است.
فرمول محاسبه
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم برای محاسبه سود حاشیه ای، لازم است درآمد نهایی که از میزان فروش بدست می آید و هزینه های نهایی که در قبال تولید محصول حاصل می شود را بدست میزان سود در margin بیاوریم و بر طبق فرمول سود حاشیه ای عمل کنیم.
(هزینه نهایی/درآمد نهایی)-0= حاشیه سود
بر اساس فرمول بالا، هر مقدار که نسبت هزینه به درآمد کاهش یابد، می توان بیشترین میزان را برای این حاشیه داشت. وقتی درآمد افزایش یابد و هزینه پایین باشد، حاشیه سود بیشتر است. زمانی که فروش یک شرکت کم است، باید هزینه های خود را پایین نگه دارد. اینجاست که اهمیت قیمت گذاری محصول آشکار می شود. قیمت گذاری درست در میزان سود حاشیه ای نقش مهمی دارد.
عملکرد یک کسب و کار را با توجه به اعداد این سود حاشیه ای می توان مشخص نمود.
در مواردی که این حاشیه بیشتر از85%باشد عملکرد سازمان خوب برآورد می شود.
در مواردی که بین05تا85% باشد می توان گفت که عملکرد سازمان متوسط است.
در مواردی که زیر05% باشد عملکرد ضعیف برآورد می شود.
البته نوع صنعت و نوع فعالیت می تواند موجب حاشیه سود متفاوت و در نتیجه عملکرد مختلف، نسبت به این موارد بالا شود.
انواع حاشیه سود
حال به بررسی انواع آن و نحوه محاسبه هر یک از آنها می پردازیم.
حاشیه سود ناخالص
حاشیه سود ناخالص، در قبال دریافت درآمد فروش حاصل می شود. به این صورت که هزینه های مستقیم خدمات و محصولات، به عنوان هزینه در نظر گرفته شده اند و در نتیجه سود حاشیه ای ناخالص به دست آمده است.
حاشیه سود عملیاتی
حاشیه سود عملیاتی شامل هزینه هایی است که به شکل غیر مستقیم با تولید محصولات در ارتباط می باشد. بازاریابی و تبلیغات، تحقیق کردن و تفحص نمودن، از جمله موارد در سود حاشیه ای عملیاتی هستند.
پس از انجام مراحل بالا، سود بدهی پرداخت می شود. جریان های ورودی نامرتبط و هزینه های غیر معمول در رابطه با کسب و کار را با سود حاشیه ای باقیمانده ی قبل از مالیات، کم یا اضافه می کنند و در نهایت حاشیه سود قبل از مالیات بدست می آید.
حاشیه سود خالص
درباره حاشیه سود خالص، نهایتا باید مالیات پرداخت شود، تا اینکه سود خالص به دست بیاید. در ضمن این سود حاشیه ای ناشی از درآمد خالص هست.
حاشیه سود بانکی
از ابزارهایی که برای سرمایه گذاری بسیار مهم است، نسبت های مالی می باشند. سرمایه گذاران با بررسی نسبت های مالی تصمیم می میزان سود در margin گیرند که سرنوشت پول و سرمایه خود را رقم بزنند. این نسبت ها بیشتر به عنوان ابزارهای مقایسه ای برای بانک ها هستند که از این طریق می توان سهام بانک ها را با یکدیگر مقایسه نمود. البته برای مقایسه کردن وضعیت کنونی یک بانک با وضعیت گذشته اش هم می توان از این نسبت ها استفاده میزان سود در margin کرد.
در اصل نسبت های مالی به عنوان زبان گویای ارقامی هستند که در صورت های مالی بانک ها وجود دارند. با برقرار کردن ارتباطات معنی دار که بین این مطالعات انجام می شود، مطالب مهمی برای تحلیلگران بازار مالی آشکار می شود. در حال حاضر بانک ها به سوی خصوصی سازی پیش می روند، نفوذ دولت هم در بازارهای مالی کم شده، بنابراین تجزیه و تحلیل وضعیت مالی بانک ها برای سپرده گذاران و سهامداران بسیار مهم است. به این ترتیب سپرده گذاران و سرمایه گذاران باید با آگاهی لازم و اطمینان کامل در یک مؤسسه یا بانک سالم که سود آوری دارد، سرمایه گذاری کنند. در نهایت از این طریق چرخ اقتصاد جامعه به سمت رشد و تعالی و توسعه تسهیل می شود.
اهمیت و مزایا
حاشیه سود از این جهت دارای اهمیت و مزایای زیادی می باشد که به عنوان معیار مهمی برای سنجش عملکرد شرکت ها و مؤسسات به حساب می آید. از طریق این سود حاشیه ای کارایی تولید و نقطه سر به سر را می توان مشخص کرد. با نسبت های این حاشیه، میزان تولید ارزیابی می شود. افزایش هزینه ها و کاهش درآمد هم سود حاشیه ای را به صفر یا منفی می رساند، که در نتیجه همه اینها باید مدیران تصمیمات مهمی را در زمینه مدیریت هزینه ها بگیرند.
بیشترین حاشیه سود خالص شرکتهای بورسی و نسبت P/E ttm شرکتها
در میزان سود در margin این گزارش لیستی از شرکت‌هایی که حاشیه سود خالص ttm آنها طبق آخرین گزارش‌های ارائه شده در سامانه کدال، بیش از 60 درصد است، بررسی شده است. این شرکتها به‌همراه نسبت P/E ttm هر یک نمایش داده شده تا بتوان مقایسه خوبی میان آنها انجام داد.
سود خالص شرکتهای بورسی
یکی از راه‌های شناسایی شرکتهای سودآور در بورس، بررسی میزان سود خالص شرکتها است. شرکتهای بورسی گزارش‌های مالی خود را به صورت دوره‌ای در صورت سود و زیان خود منتشر می‌کنند. در صورت سود و زیان مواردی مانند میزان درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی و هزینه‌هایی مانند بهای تمام‌شده، هزینه‌های فروش، اداری و عمومی، سربار و… گزارش می‌شود.
به میزان درآمدهای عملیاتی منهای بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی، سود ناخالص یک شرکت گفته می‌شود. در واقع تنها مبالغی که به‌طور مستقیم در عملیات تولید وجود دارند از فروش شرکت کسر می‌شود.
اما سود خالص به سود یک شرکت پس از کسر تمامی هزینه‌ها در طول یک سال یا یک دوره از تمامی درآمدهایش گفته می‌شود. این هزینه‌ها شامل مواد مستقیم، حقوق و دستمزد، سربار، هزینه‌های مالی، مالیات و… می‌باشد.
- برای آشنایی بیشتر با صورت سود و زیان و به‌دست آوردن سود خالص شرکتها مقاله صورت سود و زیان چیست؟ را مطالعه کنید.
حاشیه سود خالص (Net Profit Margin)
به سود خالص تقسیم بر درآمدهای عملیاتی (فروش) شرکتها حاشیه سود خالص گفته می‌شود. درصد حاشیه سود خالص شرکتها طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود.
درصد حاشیه سود خالص= (درآمدهای عملیاتی/ سود خالص)*100
این شاخص نشان‌دهنده ظرفیت سودآوری شرکت از تمامی فعالیت‌های خود می‌باشد. حاشیه سود شرکتها در صنایع مختلف با یکدیگر متفاوت است. مقایسه حاشیه سود شرکتها با یکدیگر در صنایع و گروه‌های مختلف نشان میدهد که یک شرکت در دوره‌های مالی مختلف چه راندمانی داشته است.
در ادامه جدول شرکت‌هایی که در آخرین گزارش منتشر شده خود بیش از 60 درصد حاشیه سود خالص داشته‌اند نمایش داده شده است. می‌توانید برای مشاهده لیست دیگر شرکت‌هایی که بیش از 50 درصد حاشیه سود خالص داشته‌اند به کانال تگرام انیگما به آدرس enigma_investing یا صفحه اینستاگرام انیگما مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره رایگان با کارشناسان انیگما شماره تماس خود را در بخش دیدگاه‌ها وارد کنید.
حاشیه سود خالص: فرمول و مثال با یک شرکت بورسی
در ادامه بررسی شاخصهای کلیدی عملکرد مالی، حال می خواهیم حاشیه سود خالص را بررسی کنیم.
سوال اصلی این است که از هر ريال درآمد حاصل شده در شرکت، چقدر سود می کند؟ این شاخص توانایی شرکت را در کنترل هزینه ها نشان می دهد.
فرمول محاسبه
برای محاسبه حاشیه سود تنها به دو عدد نیاز داریم، سود خالص که در مقاله قبل نحوه اندازه گیری آن توضیح داده شده بود و درآمد خالص حاصل از فروش:
مثال محاسباتی
صورت سود و زیان سال 1398 و 1397 شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش را در نظر بگیرید:
طبق فرمول بالا حاشیه سود سال 1398 شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش برابر است با:
- سود خالص یعنی 2434546 تقسیم بر 16443608 که برابر است با: 14.8 درصد
همچنین برای سال 1397 حاشیه سود شرکت برابر بوده است با:
- سود خالص یعنی 2209566 تقسیم بر 12734197 که برابر است با: 17.35
همانطور که مشخص است این شرکت با کاهش حاشیه سود مواجه بوده است.
حاشیه سود خالص باید چه عددی باشد؟
این عدد بستگی خیلی زیادی به صنعت دارد ولی بطور کلی میزان سود در margin میزان سود در margin عدد بین 20 تا 40 درصد مناسب است.
برای مثال مقایسه حاشیه سود فصل سوم سالهای 2019 و 2018 بعضی صنایع را در نمودار زیر می توان مشاهده کرد.
روند متوسط حاشیه سود شرکتها در سالهای مختلف چگونه بوده است؟
محاسبه این روند برای شرکتهای مختلف نکات خیلی مهمی را در بردارد و در صورت کفایت داده ها می توان پیش بینی برای سالهای آتی ارائه دارد. برای مثال روند تغییر حاشیه سود خالص شرکتهای S&P500 از سال 1979 الی 2013 به صورت زیر بوده است.
دیدگاه شما