در بازار تامین مالی کشور ما 2مساله اصلی وجود دارد: 1- نرخ: که به موضوع تابعی از نرخ پول بازگشته و ارتباط مستقیم با سیاستگذاران پول داشته که بسیار تاثیرگذار هستند. 2- رکن ضامن: که هزینه‌های مالی را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند و همچنین برای از بین بردن ریسک نکول دیده شده است.
ابزار مالی بازار سرمایه
در این مقاله همراه ما باشید تا شما را با ابزار های مالی آشنا کنیم .
ابزار های مالی به عنوان قراردادی بین طرفین معامله تعریف می شود که نوعی دارایی مالی می باشد . ابزارهای مالی می توانند بر اساس نیاز طرفین قرارداد ، معامله، تسویه یا اصلاح شوند.
به بیان ساده تر، هر دارایی که از سرمایه بهره مند باشد و در بازار قابل معامله باشد، ابزار مالی نامیده می شود.
به طور مثال، اگر شرکتی برای یک اوراق قرضه پول نقد پرداخت کند، طرف دیگر موظف است یک ابزار مالی را برای تکمیل معامله تحویل دهد.
شرکت موظف به ارائه وجه نقد و طرف دیگر موظف به ارائه اوراق است.
این ابزار ها می توانند بصورت اسناد واقعی یا مجازی باشند . این امر نشان دهنده یک توافق نامه حقوقی شامل هر نوع ارزش مالی می باشد . ابزارهای مالی مبتنی بر حقوق صاحبان سهام نشان دهنده مالکیت آن سهم است و مبتنی بر بدهی نشان دهنده وامی است که یک سرمایه گذار به صاحب دارایی داده است.
ویژگی ابزار های مالی:
همان طور که با استفاده از ابزارهای مالی مختلف در دراز مدت، همکاری و مشارکت مردمی را در تامین منابع به همراه دارد، اهمیت تنوع پذیری ابزارهای مالی نیز افراد مختلفی را جذب بازار اورق بهادار کرده است، برای این ابزار سه شکل و ویژگی گوناگون لحاظ کرده اند:
- ویژگی اول، این ابزار به اشخاصی که نیاز به سرمایه دارند کمک می کند تا سرمایه گذاران به منظور سرمایه گذاری، وجه خود را در اختیار آنها قرار داده و شروع به سرمایه گذاری کنند. در واقع ابزار مالی کمک به نقل و انتقال وجه از سرمایه گذار به نیازمند سرمایه را انجام می دهد.
- ویژگی دوم، ریسک های بین متقاضیان و عرضه کنندگان در سرمایه گذاری های حقیقی وجود دارد، درواقع با استفاده از ابزارهای مالی به گونه ای صورت می پذیرد تا ریسک بین هر دو طرف معامله، تقسیم و کاهش یابد.
- ویژگی سوم، به منظور انجام سرمایه گذاری های بزرگ ، برای تامین مالی آن نیاز به پس اندازهای بسیاری می باشد، این عمل بدون تجمیع صورت نخواهد گرفت. در واقع تجمیع بخش جدایی ناپذیر نظام مالی محسوب می شود.
انواع ابزارهای بازار سرمایه
در این بخش به معرفی ابزارهای مالی که در حال حاضر در بازار سرمایه ایران مورد استفاده می باشد، می‌پردازیم.
الف)ابزارهای ویژه مدیریت ریسک
سرمایه‌گذاری همواره با ریسک همراه می باشد بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به دلیل وجود نوسان‌های قیمتی در بازار ، ریسک‌هایی را برای سرمایه گذار به همراه دارد. هم اکنون ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتقه به منظور مقابله با ریسک ناشی از نوسان قیمت ایجاد شده است. اطلاق مشتق به این ابزارها به ای دلیل می باشد که ارزش آنها از دارایی پایه مشتق می‌شود و وابسته به ارزش اوراق یا دارایی‌های مالی مانند دیگر اوراق بهادار یا دارایی های فیزیکی است و ارزش مستقلی ندارند.
۱. قراردادهای اختیار معامله
اختیار معامله قراردادی فیمابین خریدار و فروشنده می باشد که براساس آن خریدار، قرارداد اختیار این را دارد (نه الزام و تعهد) تا مقدار مشخصی از دارایی تعیین شده در قرارداد را با قیمت و در زمان مشخص خریداری کرده و یا به فروش برساند.
فروشنده حق خرید ویا حق فروش دارایی مذکور را به خریدار می‌دهد. حال ممکن است در زمان مشخص شده، خریدار دارایی مورد نظر را خریداری نکرده و به فروش نرساند، در این صورت دارایی مذکور در اختیار فروشنده قرار داده شده و خریدار مبلغ پرداخت شده را از دست خواهد داد.
از قراردادهای اختیار معامله می‌توان به روش‌های مختلفی به منظور دریافت کسب سود در بازارهای صعودی و نزولی استفاده کرد. مهم ترین و اصلی‌ترین استراتژی، استفاده از قرارداد اختیار معامله به عنوان سرمایه کوچک و کسب سود بر اساس حرکت بازار است. لازم به ذکر است این قراردادها می‌توانند در قالب بیمه به‌صورت های مختلف در سناریوهای معاملاتی مورد استفاده قرار گیرند.ویژگی چندگانه فوق‌العاده اختیار معامله، تأثیر بسیار بزرگی در بازار نسبت به سرمایه‌گذاری‌های قدیمی داشته است.
قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند:
قرارداد اختیار خرید (Call Option)
اشخاصی که دارای این نوع قرارداد اختیار معامله می باشند ، حق دارند مقدار مشخصی از دارایی موجود در قرارداد را با قیمت مشخصی که بین طرفین توافق شده است، در زمان مشخص شده خریداری کنند.
قرارداد اختیار فروش (Put Option)
این نوع قرارداد به دارنده این اجازه را می‌دهد که مقدار مشخصی از دارایی موجود در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. در قرارداد اختیار معامله ، خریدار به بنابر، افزایش قیمت دارایی قرارداد را خریداری می‌نماید و در قرارداد اختیار فروش خریدار پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی در آینده کاهش خواهد یافت.
2.قراردادهای آتی
قرارداد آتی به نوعی ازقرارداد می گویند که حقوقی مالی میان خریدار و فروشنده بر روی یک دارایی پایه است ، که بر اساس آن فروشنده قرارداد آتی متعهد می‌شود که در زمان سررسید مشخص شده، به میزان معین شده در قرارداد، دارایی پایه را به خریدار تحویل بدهد. این قرارداد به منظور پوشش ریسک در برابر تغییرات قیمت در آینده و کسب سود کاربردی می باشد. این قرارداد بیشتر مورد توجه کشاورزان و تولیدکننده‌های کالاهای اساسی و شرکتهای مصرف‌کننده کالاهای اساسی است.
بر فرض مثال یک سمت، یک کشاورز تولیدکننده گندم و سمت دیگر کارخانه تولیدی مواد غذایی است که گندم یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه مورد استفاده در این کارخانه می باشد. اگر با فرض اینکه قیمت گندم را عرضه و تقاضا در بازار تعیین کند در این صورت عدم اطمینان از قیمت آینده گندم کشاورز و شرکت تولیدی را با ریسک مواجه خواهد نمود. پس هر دو سمت به منظور کاهش ریسک خود تصمیم می‌گیرند برای ماه های آینده ، بر رو یم قیمت توافقی با یکدیگر معامله کنند، این قرارداد را آتی می‌گویند. قراردادهای آتی به دلیل داشتن قابلیت های اهرمی و دو طرفه بودن بازار مورد توجه بسیاری از فعالان بازار قرار گرفته و از مهم ترین ابزارهای مالی در بازارهای جهانی به شمار می‌آید؛ بدین معنی سرمایه گذار می‌تواند در مقابل سرمایه گذاری کوچک بازدهی چند برابری کسب کند و یا حتی زیان چند برابری متحمل شود.بازار آتی ایران اولین بار با بازار آتی سکه شروع به فعالیت نمود. در حال حاضر قراردادهای آتی زعفران نیز در بازار آتی بورس معامله می‌شود و برنامه سازمان بورس بازگشایی قراردادهای آتی برای گندم، جو و سایر کالاهای اساسی است.
ب) ابزارهای تأمین مالی بلندمدت
1. سهام:
سهام یک نوع ورقه بهادار است که نشان‌دهنده مالکیت و ادعای دارنده آن بر بخشی از یک شرکت و درآمدها و دارایی های آن است.
انواع سهام از نظر حقوقی به موارد زیر تقسیم می‌شود:
سهام عادی:
سهام عادی یکی از مهمترین و اصلی‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری و قابل معامله در بورس است و دارندگان سهـام عادی می‌توانند در مجامع و جلسات سالیانه شرکت کنند، حق رأی دارند و می‌توانند در رأی‌گیری‌ها و انتخاب اعضای هیئت‌مدیره شرکت کنند و اگر سود بین سهامداران تقسیم شود، آنها هم بخشی از آن سود را دریافت خواهند کرد.
سهام عادی خود به دو دسته سهام با نام و سهام بی‌نام تقسیم می‌شود. تنها تفاوت این دو گروه در درج نام دارنده و دفتر شرکت روی برگه سهام با نام است.
اکثر سهام شرکت‌ها به صورت عادی منتشر می‌شود. دارندگان سهام عادی علاوه بر اخذ سود سهام و حق رأی، دارای حق تقدم خرید سهام نیز هستند. حق تقدم سهام به معنای اختصاص اولویت در خرید سهام جدیدالانتشار به دارندگان فعلی سهام عادی است.
سهام عادی ابتدا از روش پذیره‌نویسی عمومی وارد بازار سرمایه می‌شود؛ به عبیان دیگر، سهام قبل از فروش عمومی باید در کمیسیون بورس و اوراق بهادار ثبت شده و اجازه انتشار بگیرد.
سهام ممتاز:
دارندگان سهـام ممتاز ممکن است بخشی از حقوق سهامداران عادی را نداشته باشند، بطور مثال حق رأی در مجامع از آنها سلب می شود، اما در هنگام تقسیم سود در اولویت بالاتری نسبت به سهامداران عادی قرار دارند. اصل بر این است که همۀ سهام باید همانند یکدیگر باشند اما استثنائی در قانون ذکر شده که به موجب آن، دارندگان سهام ممتاز از امتیازات خاصی برخوردارند.
سهام ممتاز در ابتدا تأسیس شرکت و یا براساس شرایطی در زمان فعالیت شرکت از طریق پذیره‌نویسی خصوصی وارد بازار سرمایه می‌شوند .
2.اوراق قرضه
اوراق قرضه سندی است که به وسیله آن ناشر متعهد می‌گردد که مبالغ معینی را به عنوان سود سالانه در دوره‌‌‌های زمانی مشخص به دارندگان اوراق پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل سرمایه را بازپرداخت نماید.
گاهی اوقات مشاغل و کسب و کارها ، نیز مانند افراد عادی به منظور تامین مالی فعالیتهای خود از دیگران طلب وام می کنند. این تامین مالی معمولا برای ورود به یک بازار جدید، نوآوری و رشد در کسب و کار می باشد که می‌تواند از طریق انتشار اوراق قرضه (اوراق بدهی) انجام شود.بطور شرکت با انتشار اوراق قرضه، از سرمایه‌گذاران مبالغی را جمع‌آوری کرده و سودی را نیز بابت سرمایه‌گذاری اشخاص، در بازه‌های زمانی معین پرداخت می‌کند.
بدین ترتیب اوراق قرضه یا Bond به نوعی از سرمایه‌گذاری گویند که در آن سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایه‌پذیر (اعتبار گیرنده) متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت نماید.
3. اوراق مشارکت
اکثریت مردم زمانی که سرمایه ای بدست می آورند تمایل دارند تا این سرمایه را افزایش داده و به نحو احسن آن را در جایی امن سرمایه گذاری کنند. سرمایه گذاری دارای انواع مختلفی است که برخی از آن ها پیچیدگی خاصی دارند که نیازمند علم و اطلاعات تخصصی از جانب سرمایه گذار می باشد و برخی دیگر نوع ساده تر و از ریسک کمتری برخوردار است.
یکی از انواع سرمایه گذاری که در کشور ما به صورت متداول صورت می گیرد اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت نسبت به سایر موارد سرمایه گذاری با دشواری ای کمتری مواجه است و برای این کار امن تر است.
به دلیل وجود قوانین اسلامی امکان انتشار اوراق قرضه در ایران وجود ندارد اما براساس موازین شریعت جایگزینی برای این اوراق در نظر گرفته شده است که اوراق مشارکت نام دارد.
اوراق مشارکت در دسته اوراق بهادار قرارمی گیرد و یک ابزار مالی است. اما اوراق مشارکت تنها توسط دولت، شهرداری، شرکتهای دولتی و خصوصی به منظور تکمیل طرح و پروژه های عمرانی منتشر می‌شود تا به نوعی کمک مالی دریافت کنند.
ب) مدیریت دارایی
سرمایه گذاری در بازار سرمایه نیازمند رصد مداوم بازار و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها می باشد همین موضوع نیازمند صرف زمان کافی از سوی سرمایه داران است.
دارایی منبع ارزشمندی است که همه افراد در جایگاه های مختلف و حتی افراد عادی، به امید کسب سود بیشتر، سرمایه‌گذاری می‌کنند ، وقتی یک بانک یا یک فرد تمام یا بخشی از برنامه‌های سرمایه‌گذاری را مدیریت می‌کند، مدیریت دارایی نامیده می‌شود.
1.صندوق های سرمایه گذاری
ورود به بازار سرمایه نیازمند دانش و تخصص کافی می باشد در غیر این صورت افراد دچار ضررهای هنگفتی خواهند شد. یکی از ابزارهای مالی پرطرفدار برای اشخاصی که وقت و یا تخصص لازم را برای ورود مستقیم به بازار سرمایه را نداشته ولی تمایل به سرمایه گذاری در این حوزه را دارند، صندوق‌های سرمایه گذاری است. این صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس با هدف تجمیع وجوه سرمایه‌گذاران اقدام به سرمایه گذاری در دارایی‌های مختلف مانند سهام، اوراق مشارکت، و .. می‌کنند ، سرمایه گذاران را از سود بازار سرمایه منتفع می‌گردانند.
2.سبد گردانی
این ابزار مختص کسانی است که دانش و یا زمان کافی برای ورود به بازار سرمایه را نداشته و از طرف دیگر نیز قصد بهره‌مندی از سود بازار سهام را نیز دارند
سبدگردانی به زبان ساده یعنی یک سبدگردان مسئولیت مدیریت سهام سرمایه‌گذار را بر عهده دارد و به جانشینی از او و با استفاده از دانش و تجربه‌ای که در اختیار دارد، خرید، فروش و نگهداری سهم یا اوراق بهادار را انجام می‌دهد به همین دلیل به سبدگردانی مدیریت پرتفوی نیز گفته می‌شود.
سبدگردان تلاش می‌کند سهام و اوراق بهادار را به گونه‌ای خرید و فروش کند که سرمایه‌گذار بیشترین سود و کمترین ضرر را ببرد، چرا که درآمد سبدگردان نیز به میزان سود سرمایه‌گذار بستگی دارد.
آموزش حسابداری حقوق و مزایا
حسابداری حقوق و مزایا در دانشگاه های علوم پزشکی و سایر ادارات دولتی
طبقه بندی بازارهای مالی
بازارهای مالی بر پايه معیارهای متفاوتی قابل طبقه‌بندی هستند:
طبقه‌بندي بر اساس نوع دارايي
طبقه‌بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي
بر اساس نوع دارايي، مي‌توان بازار اوراق بهادار را به دسته‌هاي زير تقسيم‌بندي كرد:
الف- بازار سهام در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، دادوستد می‌شود.
ب - بازار اوراق بدهی بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) دادوستد می‌شوند.
ج - بازار ابزارهاي مشتق بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر دارايي‌هاي مالي يا فيزيكي كه از آن جمله مي توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.
طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:
بازار دست اول (اولیه) شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند كه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به‌دست می‌آورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام می‌شود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.
بازار دست دوم (ثانویه) پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آن که این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می‌شود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پيدا مي‌كنند. وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش دهد، ضمن اینکه شرایطی فراهم می‌آورد که قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.
دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می‌شود و بنابراین با جابجا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می‌شود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری می‌شود و در نتیجه ضربه‌های کمبود نقدینگی تأثیر محدودتری بر واحدهای سرمایه‌گذار خواهد داشت.
طبقه بندي بر اساس سررسید تعهدات مالی:
بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک ابزار مالی بازار سرمایه پول است که سررسید کمتر از یک‌سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند.
ب ) بازار سرمایه
برپایه طبقه‌بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید اطلاق می‌شود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس‌اندازی و تأمین نیازهای سرمایه‌گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.
مهمترین کارکرد بازارهای مالی شامل بازارهای پول، سرمایه و بیمه در اقتصاد ملی، تجهیز منابع پس اندازی و هدایت آن به سوی فعالیتهای مولد اقتصادی است، ضمن آنکه تعیین قیمت وجوه و سرمایه، انتشار و تحلیل اطلاعات و توزیع ریسک اقتصادی نیز اغلب در شمار کارکردهای این بازارهاست.
آشنایی با انواع بازارهای مالی در ایران
در این مقاله آموزش بورس با انواع بازارهای مالی در ایران آشنا می‌شویم و پس از طبقه بندی این بازارها، ویژگی‌های هریک را با هم بررسی خواهیم کرد.
جایگاه بخش مالی در اقتصاد یک کشور
نظام مبتني بر اقتصاد بازار در سطح كلان به وجود بازارهاي 4 گانه اعتقاد دارد. اين بازارها عبارتند از: بازار كالا، بازار كار، بازار پول و بازار سرمايه. تجزيه و تحليل بازارهاي 4 گانه تعادل عمومي را به اثبات مي‌رساند. دو بازار از بازارهاي ياد شده در ارتباط با بخش مالي مي‌باشد. بخش مالي روي دوم سكه اقتصاد است كه در واقع مكمل بخش واقعي اقتصاد است. بنابراين تعادل بلند مدت و با ثبات هر نظام اقتصادي هنگامي به دست مي‌آيد ابزار مالی بازار سرمایه كه دو بخش مالی و اقتصادی با ارتباطات دروني خود در شرايط تعادلي عمل كنند. بر اين اساس مي‌توان گفت كه بخش مالي تزريق كننده حيات به بخش حقيقي اقتصاد است و منظور از توسعه مالي، توسعه سيستم يا بخش مالي يعني بازارها، نهادها و ابزارهاي مالي مي‌باشد.
بازارهای مالی در ایران
بازارهاي مالي مناسبات و ترتيباتي هستند كه امكان معامله تعهدات و ابزارهاي مالي را فراهم نموده و به تقابل عرضه و تقاضاي اين اسناد مي‌پردازند. بازارهاي مالي نيز بازارهايي هستند كه در آنها دارايي‌هاي مالي مثل سهام و اوراق قرضه كه ارزش آنها به ارزش توليدات و خدمات ارايه شده توسط شركت‌هاي منتشر كننده آنها وابسته است، مبادله مي‌شوند. تفاوت دارايي‌هاي مالي با دارايي‌هاي واقعي در اين است ابزار مالی بازار سرمایه كه دارايي‌هاي واقعي ماهيت فيزيكي دارند مانند اتومبيل، املاك و مستغلات، و وسايل منزل.
یكي از راه‌هاي سرمايه گذاري خريد دارايي‌هاي مالي است. مزيت خريد دارايي‌هاي مالي نسبت به خريد دارايي‌هاي واقعي از ديدگاه اقتصادي اين است كه اولا دارايي واقعي كالاي مصرفي است نه وسيله پس انداز و سرمايه گذاري. دوم اينكه خريد دارايي‌هاي واقعي و بلااستفاده نگه داشتن آنها به اميد گرانتر شدن در آينده به معناي بلااستفاده نگه داشتن منابع كشور است و ارزش افزوده اي ايجاد نمي‌كند. مگر آنگه از آن استفاده شود.
چند نوع از دارايي‌هاي مالي عبارتند از: سپرده‌هاي سرمايه‌گذاري در بانك‌ها، طرح‌هاي بازنشستگي كه توسط صندوق‌هاي بازنشستگي ارايه مي‌شود، انواع بيمه نامه‌هاي شركت‌هاي بيمه و در نهايت اوراق بهادار قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار كه توسط كارگزاران خريد و فروش مي‌شود.
وظایف بازارهای مالی
بازارهای مالی به منظور رشد و توسعه اقتصادی کشور، وظایفی بر عهده دارند که عبارتند از :
- تخصیص بهینه منابع
- اداره و کنترل بنگاه‌ها و مدیران به کمک واسطه‌های مالی
- ایجاد سهولت در نظام مالی تجارت و مبادلات
- قیمت‌گذاری ریسک و فراهم کردن مکانیسم ادغام
- انتشار اطلاعات در بین تامین‌کنندگان وجوه مالی
طبقه‌بندی انواع بازارهای مالی در ایران
بازارهاي مالي بر پايه معيارهاي متفاوتي قابل طبقه‌بندي هستند:
1- طبقه‌بندي بر اساس نوع دارايي
2- طبقه‌بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
3- طبقه‌بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي
4- طبقه‌بندی براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
5- طبقه‌بندی براساس ساختار سازمانی
انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارايي
الف) بازار سهام
در اين بازار، سهام شركت‌ها كه نشانگر مالكيت دارنده آن در شركت است، دادوستد مي‌شود.
ب) بازار اوراق بدهی
بازاري است كه در آن ابزارهاي با درآمد ثابت (اوراق قرضه) دادوستد مي‌شوند.
ج) بازار ابزارهای مشتق
بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر دارايي‌هاي مالي يا فيزيكي از كه آن جمله مي‌توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.
انواع بازارهای مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف) بازار اولیه (Primary Market)
بازار اوليه جايي است كه بنگاه اقتصادي مي تواند در آن دارايي هاي مالي خود را با منابع مالي بلند مدت مبادله كند. در اين بازار منتشر كننده اوراق بهادار اقدام به فروش اين اوراق مي كند تا وجوه مورد نياز خود را تامين كند. دليل اصلي قابليت فروش اين اوراق وجود بازار ثانويه است.
ب) بازار ثانویه (Secondary Market)
در اين بازار اوراق بهاداري كه قبلا منتشر شده مورد خريد و فروش قرار مي‌گيرند. وجود اين بازار مشاركت‌كنندگان را مطمئن مي‌سازد كه مي‌توانند اوراق بهادار خود را به راحتي به فروش برسانند و مشكلي از نظر تبديل به نقد كردن دارايي‌هاي مالي‌شان نداشته باشند. در مورد اوراق قرضه كه داراي سررسيد مشخصي مي‌باشند، وجود اين بازارها اين امكان را فراهم مي‌آورد تا دارندگان اين اوراق مجبور به نگهداري آنها تا تاريخ سررسيد نباشند. علاوه بر آن بازار ثانويه قيمت سهام جديدي كه قرار است در بازار اوليه عرضه شود را تعيين مي‌كند.
بازار ثانویه خود به دو زیر بازار تقسیم می‌شود:
- بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)
بورس اوراق بهادار، یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود. خرید و فروش اوراق بهادار در ایران نیز به‌طور رسمی و دائمی در محلی معین به نام بورس اوراق بهادار تهران انجام می‌شود. تعیین قیمت هر سهم در این بازار بر مبنای عرضه و تقاضای آن است.
2. بازار فرابورس (Over the Center Market) بازار فرابورس ایران نیز در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد که این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش و معامله در آن ساده‌تر است تا اهرمی کمک‌کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد.
بازار سهام فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم و پایه است. سهام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دو مبادله می‌شوند و شرکت‌هایی که این شرایط را نداشته باشند می‌توانند در بازار پایه معامله شوند.
این بازار مربوط به معامله اوراق بهاداری است که در بازارهای فرابورس یا خارج از بورس معامله می‌شوند. از آنجایی که این بازار محلی مطمئن برای انجام معاملات است، بنابراین بسیاری از موسسات برای کاهش هزینه‌های کارمزد از این بازار استفاده می‌کنند.
یا اوراق مشارکت که در آن معاملات خصوصی بدون دخالت کارگزار، بین افراد عادی و یا سازمان‌های بزرگ انجام می‌گیرد. مزیت این بازار نپرداختن هزینه‌های بالای کارگزاری است.
انواع بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بازار پول
بازار پول بازاري براي دادوستد پول و ديگر دارايي‌هاي مالي جانشين نزديك پول است كه سررسيد كمتر از يكسال دارند. همچنين مي‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهاي مالي كوتاه مدت با ويژگي اندك بودن ريسك عدم پرداخت، نقدشوندگي و ارزش اسمي زياد نام برد.
سهام عادي
سهام عادي نوعي ابزار سرمايه‌گذاري است كه نشانگر مالكيت دارنده آن در يك شركت سهامي است و به دو دسته سهام با نام و سهام بينام تقسيم مي شود.
سهام ممتاز
سهام ممتاز نوعي اوراق بهادار است كه دارنده آن نسبت به درآمدها و دارايي‌هاي شركت، حق يا ادعاي محدود و معيني دارد. اين سهام زماني منتشر مي‌شود كه هزينة سهام عادي بالاتر باشد.
اوراق قرضه
اوراق قرضه اسنادي هستند كه به موجب آنها ناشر متعهد مي‌شود مبالغ معيني (بهره سالانه) را در فاصله‌هاي زماني مشخص به دارنده پرداخت كند و در سررسيد، اصل مبلغ را بازپرداخت كند.
اوراق مشاركت
اوراقي است كه سود علي الحساب دارد و صادركننده اوراق متعهد مي شود اصل پول و سود قطعي را در تاريخ معين پرداخت كند.
طبقه‌بندی براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
1- بازار نقدی یا آنی
معاملات فوری خرید و فروش اوراق بهادار و تحویل کالا در این دسته قرار می‌گیرند. بازار نقدی در مقابل بازار آتی قرار می‌گیرد و برخلاف بازار آتی که در زمان مشخصی در آینده صورت می‌گیرد، بازار نقدی در زمان حال انجام می‌شود.
2- بازار مشتقه
این بازار که از ابزارهایی مثل قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای معامله اوراق استفاده می‌کند، بیشتر، سرمایه‌گذاران خرد را به سمت خود جذب کرده است.
بورس کالا
یکی دیگر از بازارهایی که در ایران وجود دارد بورس کالا است که با توجه به نامش مشخص است که در آن کالاهای خامی نظیر زعفران، گندم، برنج، قیر و غیره، معامله می‌شود. این بازار که به دلیل وجود مشکلات مختلفی من جمله قیمت در بازارهای سنتی، شکل گرفته، بر مبنای خرید و فروش کالاهای فیزیکی بوده و براساس اوراق بهادار معامله‌ای شکل نمی‌گیرد.
ساختار بازار سرمایه کشور
نهادهاي مهم بازار سرمايه كشور عبارتند از:
1- شوراي عالي بورس
2- سازمان بورس و اوراق بهادار
3- شركت بورس اوراق بهادار
4- شركت بورس كالاي ايران
5- شركت سپرده گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه
6- نهادهاي مالي شركت مديريت فناوري بورس تهران
ارزش اسمی سهم
ارزش اسمي سهام همان است كه در روز تشكيل شركت پرداخت و يا تعهد شده و سرمايه شركت در مجموع قيمت اسمي سهام را تشكيل مي‌دهد به عنوان مثال: شركتي در را نظر بگيريد كه سرمايه دو آن ميليون ريال و به هزار سهم دو هزار ريالي تقسيم شده است. پس ارزش اسمي هر سهم اين شركت دو هزار ريال است.
ارزش بازاری سهم (Market Capitalization)
به مجموع ارزش روز یک شرکت سهامی عام گفته می‌شود. این ارزش از حاصل ضرب قیمت روز سهام در تعداد سهم‌های منتشر شده توسط شرکت بدست می‌آید. برای مشاهده ارزش بازار شرکتهای پذیرفته شده در بورس و فرابورس، کافی است نام یا نماد شرکت را در سایت tsetmc.com جستجو کنید. بنابرین دو عامل قیمت روز سهام یک شرکت و تعداد سهام منتشر شده توسط آن می‌تواند بر میزان ارزش بازار سهام آن شرکت اثر گذار باشد. هرچقدر شرکت، سهام بیشتری منتشر کند و به عبارتی سرمایه بیشتری داشته باشد جزو شرکتهای با ارزش بازار بالا در نظر گرفته خواهد شد.
برای مشاهده جدیدترین تحلیل ها، اخبار، مقالات و قیمت های لحظه ای سهام به وب سایت سیگنال مراجعه و یا اپلیکیشن سیگنال را دریافت نمایید.
جذابیت‌های بازار سرمایه برای تامین مالی شرکت‌ها
بازار تامین مالی کشور نیازمند رسیدن به بلوغ بحث تامین مالی در بازار سرمایه است. چراکه بازار سرمایه در سال‌های گذشته به طور کلی نقش رو به رشدی در اقتصاد کشور داشته و به طبع آن نقش بازار سرمایه نقشی رو به رشد داشته است.
مدیر تامین مالی شرکت کارگزاری بانک پاسارگاد تشریح کرد: با گذشت ۷-۸ سال از عمر ابزارهای جدید مالی، شاهد پتانسیل‌های موجود این ابزار در بازار سرمایه ایران هستیم که منجر به چند برابر شدن جذابیت‌های تامین مالی شده است. اما در این بین صنعت تامین مالی با چالشها و موانع زیادی روبهرو است که نیازمند بسترسازی و فرهنگسازی لازم در کشور است.
مهدی قره‌داغی، در بررسی اجمالی تامین مالی به وسیله بازار سرمایه اعلام کرد: در ایران تامین مالی به وسیله بازار سرمایه یک موضوع نو و جوان است و همانطور که می‌دانید قانون مربوط به ابزارهای نهادها و بازارهای مالی جدید در سال۱۳۸۸ تصویب شده و آیین‌نامه‌های اجرایی مربوطه به آن نیز طی سال‌های۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ تدوین شده است. عملا این موضوع یک موضوعی است با عمر ۷ تا ۸ ساله.
مدیر تامین مالی شرکت کارگزاری بانک پاسارگاد ادامه داد: اگر مقایسهای از فاینانس یا تامین مالی در سایر کشورها با ایران داشته باشیم باید گفت در برخی از کشورها سابقه آن به ۱۰۰سال نیز میرسد، اما ما در ابتدای راه هستیم و این موضوع در بازار ما طبیعتا جوان است.
در کنار این مساله جدید مواردی وجود دارد که از نظر ساختاری باعث شده سرعت فرآیند شکلگیری تامین مالی در مباحث شرکت‌ها از بازار سرمایه با چالشها و موانع زیادی روبهرو باشد. همانطور که تامین مالی از بازار سرمایه برای بازیگران اقتصادی موضوعی جدید و تازه‌ای است، برای تصمیم‌گیرندگان اقتصادی کشورمان نیز موضوع جدیدی بوده و به همین دلیل چارچوب و سیاستگذاریهای آن با یکسری آزمونها و خطاها تعیین و جلو رفته است.
قره‌داغی مقررات را یکی از موانع مهم این ابزار در بازار سرمایه دانست و تصریح کرد: این مانع در برخی از مواقع احساس می‌شود که در طول زمان با افزایش تعداد ابزارهای تامین مالی وضعیت آن بهتر شده است.
وی یادآور شد که بازار تامین مالی کشور نیازمند رسیدن به بلوغ بحث تامین مالی در بازار سرمایه است. چراکه بازار سرمایه در سال‌های گذشته به طور کلی نقش رو به رشدی در اقتصاد کشور داشته و به طبع آن نقش بازار سرمایه نقشی رو به رشد داشته است.
مدیر تامین مالی شرکت کارگزاری بانک پاسارگاد گفت: اگر مقایسهای در زمینه با کشورهای دیگر داشته باشیم در سایر کشورها تامین مالی از بازار سرمایه اصلی‌ترین وجه غالب تامین مالی شرکت‌هاست، اما در کشور ما کاملا بر عکس است. به این صورت که تامین مالی از منابع پولی و بانکی درصد بسیار بالایی را شامل می‌شود و تامین مالی از بازار سرمایه درصد بسیار پایین و ناچیزی را دارد.
وی ادامه داد: نسبت تامین مالی از منابع پولی و بانکی و بازار سرمایه در کشورهای توسعه یافته به ترتیب ۱۰ به ۹۰درصد است در حالی که در ایران برعکس بوده و رقم آن ۹۰ به ۱۰درصد است. که البته در سال‌های گذشته این عدد ابزار مالی بازار سرمایه ابزار مالی بازار سرمایه وضعیت بسیار بهتری پیدا کرده و با توجه به گذشت زمان همچنین اضافه شدن سایر ابزارهای تامین مالی و آشنا شدن شرکت‌ها با راه‌های تامین مالی جایگزین، تشویق شده‌اند تا از این راه جدید استفاده کنند.
قره‌داغی تنوع ابزارهای تامین مالی را در گروی وضعیت اقتصادی شرکت‌ها و همچنین منحنی طول عمر شرکت‌ها دانسته و افزود: نیاز مالی شرکت‌ها، به ساختار سرمایه آنها، دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت‌ها و همینطور به هدف از تامین مالی شرکت‌ها بستگی دارد.
وی با اعلام این موضوع که در دنیا ابزارهای متنوعی تعریف شده و ایران نیز در حال متنوعسازی است، گفت: در دنیا ابزارهای مالی بسیار متنوع و گستردهای وجود دارد که شامل عددهای بسیار بزرگی از آنها در بورس‌های معتبر بین‌المللی وجود دارد مثل ابزار اوراق بدهی. اما ابزارهای تامین مالی در کشور ما هنوز شاید به تعداد انگشتان ۲دست است و راه برای انتشار ابزارهای جدیدتر، متنوعتر و جذاب‌تر وجود دارد که این موضوع در گروی اهداف شرکت‌ها است.
این کارشناس به بررسی چالش‌های بازار تامین مالی پرداخت و اعلام کرد: در بررسی چالشها چند مساله مهم وجود دارد و از آنجایی که تامین مالی در کشور ما یک صنعت جوانی است، دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیرندگان ما برای بحث تامین مالی از بازار سرمایه نگران ذهنیت و تصویری که از این نوع تامین مالی وجود دارد، سعی بر این بوده که این راهکارهای تامین مالی با فرض عدم نکول تهیه شود. در حالی که همه اوراق بدهی در همه جای دنیا دارای یک میزان مشخصی از ریسک هستند که در کشور ایران با شناسایی رکن‌هایی مثل ضامن یا ضمانت‌نامه بانکی سعی بر این شده رکن ضامن پوشش ریسک را بدهد و آن را به حداقل یا به صفر برساند.
وی ادامه داد: این موضوع در کشورهای دیگر اتفاق نمی‌افتد و رکنی به عنوان ضامن به این معنی که ریسک نکول را در برابر اوراق بدهی تمام و کمال پوشش بدهد، وجود ندارد.
قره‌داغی بادآور شد:
در بازار تامین مالی کشور ما 2مساله اصلی وجود دارد: 1- نرخ: که به موضوع تابعی از نرخ پول بازگشته و ارتباط مستقیم با سیاستگذاران پول داشته که بسیار تاثیرگذار هستند. 2- رکن ضامن: که هزینه‌های مالی را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند و همچنین برای از بین بردن ریسک نکول دیده شده است.
مدیر تامین مالی شرکت کارگزاری بانک پاسارگاد تصریح کرد: از آنجایی که در تمامی دنیا زمانی که اوراق بدهی منتشر می‌شود و حتما نیازمند رتبه‌بندی هستند. چراکه این رتبه‌بندی میزان ریسک اوراق را نشان می‌دهد و به طبع آن شرکت با ریسک بالاتر مجبور به نرخ بدهی بالاتری می‌شود و سرمایه‌گذارانی که حاضر و قادر به ریسک بالاتر هستند که در قبال بازدهی بالاتر از این نوع اوراق استفاده می‌کنند و سرمایه‌گذاران محکوم به استفاده از یک نوع اوراق با یک میزان ریسک نیستند. در این راستا طی یکی دو سال گذشته شرکتهای رتبه‌بندی در ایران ایجاد شده‌اند و شروع به رتبه‌بندی کرده‌اند.
وی تامین مالی از بازار سرمایه را بلند مدت دانست و افزود: در دنیا تامین مالی از منابع بانکی و پولی برای اهداف کوتاه مدت و اهداف نهایتا یکساله را دارد. علاوه بر این تامین مالی از بازار سرمایه برای اهداف توسعه‌ای و اهداف بلند مدت اقتصادی شرکت‌هاست. حتی در برخی از موارد دیده می‌شود که کشورهای دنیا اقدام به انتشار اوراق در بورس‌های معتبر بین‌المللی توسط دولت‌ها منتشر می‌شود که این با همان نیت استفاده از خاصیت بلند مدت بودن این اوراق است که قابلیت معامله در بورس‌های بین‌المللی را پیدا می‌کند.
این کارشناس ادامه داد: محدودیتی در زمان و مدت عمر اوراق وجود ندارد، مثلا در دنیا اوراق ۱۵ و ۲۰ساله داریم. در زمانی که اوراقی از نظر تاریخی و نرخی از یک میزانی بالاتر برود طبیعتا احتمال اینکه سرمایه‌گذاران فعالی را درگیر خرید و سرمایه‌گذاری در این اوراق باشد، پایین می‌آید.
قره داغی اعلام کرد:
در کشورمان نیز یکسری تامین مالی کنند‌گانی وجود دارند که اوراق بدهی منتشر می‌کنند و قسمت دیگر هم سرمایه‌گذارانی هستند که در همه جای دنیا خیلی به تعداد فراوان و مبالغ بالا در این اوراق بدهی سرمایه‌گذاری میکرده و تامین اعتبار می‌کنند که برای متقاضیان تامین مالی و حضور پررنگی دارند. از سوی دیگر هنوز سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی مساله جا افتادهای برای سرمایه‌گذاران ما نیست و سرمایه‌گذاران نهادی خصوصی کمتری تشویق به سرمایه‌گذاری در این بازار می‌شوند که دلیل آن را می‌توان محدودیت قانونی موجود در این حوزه عنوان کرد. به همین دلیل این ابزار نیازمند بسترسازی، فرهنگسازی و آشنا شدن است.
مدیر تامین مالی شرکت کارگزاری بانک پاسارگاد افزود: جایگاه فعلی بازار داخلی این ابزار با جایگاه جهانی، فاصله بسیار زیادی دارد. در این بین مباحث اقتصاد دولتی ما برای شناخت و استقبال بیشتر نیز بسیار درگیر کننده است. علاوه بر این تصمیم‌گیرندگان بانکی نیز نمی‌توانند استقلال لازمی که در بانک‌های بزرگ دنیا وجود دارد را داشته باشند.
وی تصریح کرد: فلسفه وجودی بازار سرمایه بحث تامین مالی است و معاملات سهام بیشتر ابتدای راه و لایه رویی بازار سرمایه است. لایه‌های زیرین، پشتی و اصلی بازار سرمایه منابع جمع شده برای تامین مالی است که در اینجا نقش فاندها و صندوق‌ها خیلی برجسته می‌شود. این موضوع در تمامی بازار سرمایه‌های دنیا وجود دارد. از سوی دیگر بسیاری از مردم در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و آن صندوق‌ها هستند که قسمتی در سهام و قسمتی با مبحث سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی و تامین مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین دلیل تامین مالی به صورت کلی فلسفه اصلی بازار سرمایه است.
قره‌داغی با یادآور شدن فلسفه وجودی بازار سرمایه در تامین مالی شرکت‌ها ادامه داد: برخی شرکت‌ها به نیت تامین مالی از طریق اوراق سرمایه‌ای و اوراق بدهی وارد بازار سرمایه می‌شوند و لزوما برای خرید و فروش سهام خود، وارد بازار سرمایه نشده‌اند که این اقدام منجر به بزرگتر شدن این شرکت‌ها شده و به تامین منابع مورد نیاز برای پروژههای آنها کمک فراوانی می‌کند.
این کارشناس بازار سرمایه اعلام کرد: شرکت کارگزاری بانک پاسارگاد از معدود شرکتهای کارگزاری است که بحث تامین مالی را به صورت جدی و حرفه‌ای دنبال می‌کند و با دارا بودن نیروهای متخصص در واحد مستقل تامین مالی اقدام به ارایه مشاوره می‌کند.
وی افزود: در بازار سرمایه کشورهای توسعه یافته طبیعتا بحث تامین مالی یک موضوع کاملا جا افتاده در نهادهای مالی آنهاست و نهاد مالی نمیتوانید پیدا کنید که موضوع فاینانس یا تامین مالی در آن تعریف نشده باشد، به همین دلیل بحث تامین مالی در کارگزاری بانک پاسارگاد با نگاه ویژه همراه شده است و بحث‌های پذیرش و عرضه اولیه شرکت‌ها فعالیت بلند مدتی داشته و سهام شرکتهای بزرگی را در گذشته و حال، روانه بورس و فرابورس کرده است.
این شرکت به عنوان مشاور پذیرش در کنار بنگاه‌ها و شرکت‌ها قرار دارد و در سهامی عام شدن شرکت‌ها نقش مهمی دارد. بازار بدهی یکی دیگر از فعالیتهای برجسته این شرکت است. علاوه بر این در سال‌های گذشته همراه گروه مالی پاسارگاد در بازار سرمایه حضور پررنگی داشته و در حال حاضر نیز برای شرکتهای متعددی اعم از شرکتهای گروه مالی پاسارگاد و خارج از گروه مالی یاد شده نقش مشاور عرضه و بحث تامین مالی از بازار بدهی را بر عهده دارد.
ابزار مالی بازار سرمایه
چشم انداز
تبدیل شدن به بزرگ‌ترین و معتبرترین مجموعه توسعه نرم‌افزار حوزه مالی و بورس (بازار سرمایه) در ایران
ماموریت
توسعه نرم‌افزارهای با کیفیت در سطح کلان و رفع نیاز مشتریان بازارهای سرمایه و بازارهای مالی با ارائه محصولات متنوع
شعار سازمان
«اعتماد کاربران، اعتبار ما»
مشتریان
کارگزاری دنیای نوین
کارگزاری تامین سرمایه نوین
کارگزاری امین آوید
کارگزاری سهم آشنا
کارگزاری کارآمد
کارگزاری نگاه نوین
بانک دی
موسسه ملل
بانک پارسیان
کارگزاری بانک کارآفرین
کارگزاری پارسیان
توسعه ابزار بازار سرمایه به منظور تسهیل فرآیندهای معاملاتی بازار سرمایه و ارائه خدمت به سازمان‌های فعال در زمینه مالی و بورس مانند شرکتهای تامین سرمایه، کارگزاری‌ها، بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری و … تأسیس شده است.
با توجه به مسیر پیش‌روی بازار سرمایه ایران و نیاز آن به فناوری‌های مدرن، ما با استفاده از دانش فعالان در حوزه بازار سرمایه و حوزه فناوری اطلاعات، به فعالیت موثر در این حوزه پرداختیم و تاکنون چندین محصول نوآورانه را به بازار ارائه کرده‌ایم تا گامی در راستای ایفای نقش واقعی این بازار در اقتصاد کشور برداریم.
دیدگاه شما