بازار ابزارهای مشتقه

ارسال به دوستان

بازار مشتقه و نحوه دریافت کد معاملاتی

بازار مشتقه (Derivative Market) چیست؟ و چه تفاوتی با اوراق مشتقه دارد؟ در مقالات گذشته به معرفی بورس کالا پرداختیم. همان‌طور که گفته شد بورس کالا دارای چهار بازار مختلف فیزیکی، بازار مشتقه، بازار مالی و بازار فرعی است.

در این مقاله قصد داریم بازار مشتقه و ابزارهای مالی آن را توضیح دهیم و به نحوه گرفتن کد معاملاتی در این بازار اشاره کنیم. دو نوع از اوراق مشتقه رایج در ایران، قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله هستند که نسبت به سایر اوراق مشتقه مثل قراردادهای تاخت swap قدمت بیشتری دارند. برای آشنایی با این موضوع که این بازار چیست، چه چیزی در آن معامله می‌شود و برای معامله کردن در آن به چه چیزی نیاز است. ادامه مطلب را مرحله به مرحله با ما دنبال کنید.

بازار مشتقه چیست؟

بازار مشتقه، بازاری است که در آن اوراق مشتقه مثل قراردادهای آتی و اختیار معاملهِ خرید یا فروش، معامله می‌شود. در این بازار، دو طرف قرارداد متعهد می‌شوند که در تاریخ ذکر شده، در آینده، به تعهدات مکتوب در قرارداد عمل کنند. بازار مشتقه خود می‌تواند به دو بازار اختیار معامله و بازار آتی تقسیم شود. این نام‌گذاری بر اساس اوراقی که در این بازارها معامله می‌شوند، انجام شده است.

برای آشنا شدن با بازار مشتقه ایران می‌توانید به سایت بورس کالا مراجعه کنید و در آنجا با اوراق و محصولاتی که تحت عنوان این اوراق به فروش می‌رسند آشنا شوید.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی پایه دیگر مثل محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و. می‌گیرند. در واقع ارزش این اوراق از ارزش دارایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق می‌شود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند.

قیمت اوراق مشتقه تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود و به دارایی پشتوانه آن‌ها بستگی دارد. دو ابزار معاملاتی پرکاربرد در بازار مشتق ایران، قرارداد آتی و اختیارات معامله هستند.

قرارداد آتی

قراردادی است که بین دو نفر (فروشنده و خریدار) از طریق نهادهای واسط برای کالاهایی خاص تنظیم می‌شود. در این قرارداد یک کالا یا دارایی به‌خصوص با ویژگی و کیفیت مشخص، در تاریخی معلوم و با مبلغی از پیش تعیین شده، در اختیار خریدار قرار می‌گیرد. در این قرارداد طرفین معامله، متعهد می‌شوند که کالا و قیمت مشخص شده را در تاریخ سررسید به یکدیگر منتقل کنند.

شخصی که قصد اتخاذ موقعیت خرید دارد، مبلغی را به‌عنوان ودیعه اولیه نزد نهاد واسط قرار می‌دهد. دو نوع قرارداد آتی وجود دارد: قرارداد آتی خرید (Short Position) و قرارداد آتی فروش (Long Position)

با استفاده از قرارداد آتی خرید می‌توانید در تاریخ مشخص، دارایی خاصی را با قیمت توافق شده در قرارداد خریداری کنید. قرارداد آتی فروش به شما امکان می‌دهد که دارایی خاصی را در تاریخ مشخص و به قیمت قرارداد بفروشید.

قرارداد آتی، قراردادی است که طی آن یک کالای یا دارایی مالی مشخص، با کیفت مشخص و با قیمت توافقی بین دو طرف قرارداد، طی تاریخ درج شده در قرارداد منتقل می‌شود.

تعریف اتاق پایاپای و نقش آن در قرارداد آتی خرید

در این معاملات رکن سومی به نام اتاق پایاپای وجود دارد. اگر بخواهید یک قرارداد آتی خرید اخذ کنید، در ابتدا باید مبلغی به‌عنوان ودیعه اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارید. اتاق پایاپای به‌عنوان یک واسط نقش فروشنده را برای شما ایفا می‌کند. یعنی به‌عنوان یک خریدار از فروشنده می‌خرند و به عنوان فروشنده به شما می‌دهند. وجود اتاق پایاپای به ما اطمینان می‌دهد که بازار ابزارهای مشتقه طرفین به تعهدات خود عمل کنند.

قبل از تاریخ سررسید خریدار و فروشنده هر دو می‌توانند با اتخاذ یک موقعیت معکوس، موقعیت معاملاتی قبلی خود را ببندند و سود یا زیان خود را شناسایی کنند.

ممکن است الان حس کنید که معامله از طریق این قراردادها چه دشوار است. بله سازوکار معاملات در قراردادهای آتی کمی پیچیده‌تر از خرید و فروش سهام است، اما ویژگی‌های این اوراق به جذابیت آن‌ها افزوده است.

از جذابیت‌های بازار مشتقه می‌توان به دو طرفه بودن بازار، وجود اهرم معاملاتی و پایین بودن هزینه‌ مبادلات نسبت به خرید مستقیم کالا اشاره کرد.

منظور از دو طرفه بودن بازار این است که شما می‌توانید علاوه‌بر افزایش قیمت‌ها از طریق کاهش قیمت‌ها نیز کسب سود کنید. منظور از اهرم معاملاتی این است که شما می‌توانید در آن از طریق روش‌های خاص بیشتر از موجودی خود معامله کنید.

مثالی درباره قرارداد آتی

فرض کنید با بررسی وضعیت بازار به این نتیجه رسیده‌اید که قیمت سکه در چند ماهه آینده افزایش پیدا خواهد کرد. فرد دیگری نیز در این زمان از دید خودش به ابن نتیجه رسیده که قیمت سکه در آینده کاهش پیدا خواهد کرد. شما تصمیم می‌گیرید که با فروشنده سکه یک قرارداد آتی ببندید. در ابتدا مقداری از پول خود را به عنوان ودیعه اولیه در اتاق پایاپای می‌گذارید. فرض می‌کنیم که قصد دارید سکه‌ها را به‌طور فیزیکی دریافت کنید. در سررسید قرارداد شما کل مبلغ درج شده در قرارداد را پرداخت می‌کنید و فروشنده باید در این تاریخ کالا را تحویل دهد. حالا اگر قیمت سکه افزایش یافته باشد، فروشنده مجبور است کالا را به قیمت روز خریداری کند و به قیمت درج شده در قرارداد به شما تحویل دهد. در این صورت شما سود کرده و فروشنده ضرر می‌کند.

اما اگر قیمت سکه کاهش پیدا کرده باشد، فروشنده سکه را به قیمت روز می‌خرد و گرانتر به شما می‌فروشد. در این صورت شما باید مبلغی بیشتر از مبلغ روز سکه بابت خرید آن بپردازید. برای آشنایی بیشتر با این قرارداد و ساز و کار آن، مطالب ما را همچنان دنبال کنید.

اختیار معامله یا آپشن (بازار ابزارهای مشتقه Option Contracts)

اختیار معامله قرارداد و توافقی است بین شخصی که اختیار را می‌فروشد و شخصی که آن را می‌خرد. برای خرید این اختیار باید مبلغی پول به فروشنده اختیار بپردازید تا بتوانید صاحب آن شوید.

شخص خریدار می‌تواند اختیار خرید یا فروش یک دارایی تعهد شده را بخرد. این قرارداد به شخص دارنده آن (خریدار اختیار معامله) این امکان را می‌دهد که در تاریخ معین و یا تا آن تاریخ، یک دارایی مشخص را با قیمت توافقی (Strike Price) ذکر شده در قرارداد، بخرد یا نخرد.

اختیار معامله در قالب یک مثال

بیایید با ذکر یک مثال با این قرارداد بیشتر آشنا شوید. فرض کنید شما کشاورزی هستید که محصولات خود را در یک ماه آینده به فروش خواهید رساند، اما حدس می‌زنید که در آن تاریخ قیمت محصولات کشاورزی به دلیل عرضه زیاد آن محصول پایین می‌آید.

در طرف دیگر کارخانه‌ای است کارخانه به محصولات کشاورزی احتیاج دارد و حدس می‌زند که در یک ماه آینده که محصولات به بار می‌نشینند، به‌دلیل نبود واردات این محصول و برداشت اندک آن، قیمت محصول بالا برود اما از این بابت مطمئن نیست. این مدیر برای این که در آینده مبلغ بیشتری بابت خرید این محصولات نپردازد. به سراغ کشاورز می‌رود و بعد از توافق بر سر قیمت، یک اختیار خرید محصول برای تاریخ مشخصی از او می‌خرد. در تاریخ سررسید دو حالت برای خریدار اختیار ممکن است.

حالت اول

قیمت بازار ابزارهای مشتقه محصولات از قیمت توافقی بالاتر است. در این حالت خریدار اختیار (مدیر شرکت) خوشحال از این که این اختیار را خریده، آن را اعمال می‌کند و محصولات را پایین‌تر از قیمت روز خریداری می‌کند. در این صورت مدیر مجموعه سود کرده و فروشنده اختیار (کشاورز) از این که مجبور به تحویل کالا با قیمت پایین است ناخوشایند می‌شود.

حالت دوم

قیمت محصولات از قیمت توافقی پایین‌تر است. در این حالت مدیر مجموعه، با خود می‌گوید که اگر از بازار بدون اعمال اختیار خرید، محصول را تهیه کند هزینه کمتری برایش دارد، بنابراین از اعمال اختیار خرید خودداری می‌کند. در این حالت مدیر شرکت تنها به اندازه مبلغی که برای خرید اختیار خرید پرداخته ضرر می‌کند.

در صورت عدم اعمال اختیار خرید، کشاورز محصول خود را در بازار به قیمت روز می‌فروشد و سودی که به کشاورز تعلق می‌گیرد، برابر با مبلغی است که بابت فروش اختیار خرید از مدیر شرکت دریافت کرده است.

دارنده اختیار معامله خرید، می‌تواند در تاریخ معین کالا مورد نظر را با قیمت توافقی بخرد یا نخرد.

انواع اختیار معامله

دو نوع اختیار معامله وجود دارد: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option). دارنده اختیار خرید یا فروش حق این را دارد که اختیار خود را اعمال کند یا نکند، اما فروشنده آن مجبور است که طبق قرارداد عمل کند. در بازار ایران این اختیارها روی کالاهای مشخص و تعداد اندکی از سهم‌ها قابل اعمال است.

بعد از آشنایی مختصری که با این بازار و اوراق آن داشتیم به چگونگی خرید این اوراق می‌پردازیم. فرض کنید که قصد دارید با استفاده از قرارداد آتی دارایی مد‌نظر خود را چند وقته دیگر بگیرید. همان‌‌طور که برای خرید سهم به کد بورسی نیاز داریم برای معامله کردن در بازار مشتقه نیز به یک کد معاملاتی مخصوص به اوراق مشتقه نیاز داریم.

کد معاملاتی بازار مشتقه و نحوه اخذ آن

این کد یک شناسه 9 رقمی است و به هر شخص یک کد منحصربفرد تعلق می‌گیرد.

مدارک و شرایط مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی از بازار مشتقه

برای این که بتوانید کد معاملاتی مشتقه دریافت کنید، باید پیش از آن کد معاملاتی بورس داشته باشید. منظور از کد معاملاتی بورسی همان کد سهامداری است. هنگام پرکردن فرم‌های مربوط به صدور کد معاملاتی مشتقه، کد سهامداری خود را باید در آن درج کنید.

اگر کد بورسی خود را گرفته‌اید و قصد دارید که کد معاملاتی مشتقه هم دریافت کنید. پیش از مراجعه حضوری به کارگزاری می‌توانید از طریق سایت آن‌ها متوجه شوید که آیا مجوز فعالیت در این بازار دارند یا خیر، در صورتی که در این بازار فعالیت می‌کنند، بررسی کنید و ببینید که چه مدارکی برای فعالیت در این بازار لازم است. در صورت امکان فرم‌های مربوطه را پیش از مراجعه به کارگزاری پر کنید.

مدارک مورد نیاز برای اکثر کارگذاری‌ها مشترک است. مدارکی بازار ابزارهای مشتقه که از افراد حقیقی گرفته می‌شود معمولا شامل، کپی برابر اصل شده پشت و روی کارت ملی و تمام صفحات شناسنامه، اصل فرم درخواست کد با تائیدیه بانک مربوطه و کارگزار، فرم معرفی اطلاعات حسابهای بانکی مشتری و اقرار‌نامه و بیانیه ریسک معاملات قراردادهای آتی است.

بعد از ارسال مدارک توسط کارگزار، در صورتی که در مدارک ایرادی وجود نداشته باشد، طی سه روز کاری در سیستم سامانه بازار آتی (سبا) کد مشتری ثبت می‌شود. بعد از تایید نهایی توسط مدیریت، کد معاملاتی مشتری در سامانه بازار آتی تایید و مشتری می تواند در بازار معاملات آتی فعالیت کند.

ساز و کار صدور کد معاملات مشتقه

برای معامله در این بازار نیز همانند معامله در بورس و فرابورس به یک کارگزار احتیاج دارید. بنابراین باید به یک کارگزاری که دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر است مراجعه کنید. بعد از تکمیل فرم‌ها و ارائه اصل و تصویر مدارک مربوطه، کارگزاری به بررسی مدارک شما می‌پردازد و بعد از مطابقت دادن و ممهور کردن به مهر برابر با اصل کلیه مدارک و اطلاعات مربوط به مشتری به بورس کالا بصورت فیزیکی و سیستمی ارسال می‌شود. بعد از تایید هویت اشخاص حقیقی و حقوقی با استفاده از سامانه‌های قانونی و بررسی تکراری نبودن شخصیت در بورس کالا، کد مشتری به‌صورت غیرعملیاتی صادر می‌شود.

بعد از تایید اطلاعات توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه، کد مشتری توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه فعال می‌شود. در انتها نیز کد شما توسط کارگزاری که در آن ثبت‌نام کرده‌اید به اطلاع شما خواهد رسید.

مراحل دریافت کد معاملاتی برخط (آنلاین)

اگر می‌خواهید کد معاملاتی برخط (آنلاین) قراردادهای آتی را دریافت کنید، شرط اول این است که بیش از 18 سال داشته باشید و حداقل مدرک شما دیپلم باشد. برای کسب کد بازار ابزارهای مشتقه معاملات آنلاین باید مدارک و فرم‌های موجود درسایت هر کارگزاری را پر کنید و به صورت حضوری یا از طریق پست به کارگزاری تحویل دهید. معمولا آزمون کتبی توسط کارگزاری در رابطه با بازار آتی و سازوکار آن از شما گرفته می‌شود. در صورتی که شما از لحاظ حرفه‌ای صلاحیت معامله در این بازار را داشته باشید. کارگزاری بازار ابزارهای مشتقه برای شما یک نام کاربری و رمز عبور صادر می‌کند. با استفاده از این دو می‌توانید به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی توسط کارگزاری دسترسی پیدا کنید. توجه داشته باشید برای فعالیت در این بازار باید یک حساب در اختیار بورس تشکیل دهید، معمولا ودیعه‌های اولیه در این حساب واریز می‌شوند.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس بازار ابزارهای مشتقه بازار ابزارهای مشتقه را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.

کتابخانه دیجیتال پروان

ارسال به دوستان

ایمیل دوست

نام شما

ایمیل شما

کد مقابل را وارد نمایید

این صفحه برای دوست شما با موفقیت ارسال شد.

1. مطالعه تطبیقی ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران و کشورهای مختلف

کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی شریف - مطالعه تطبیقی ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران و کشورهای مختلف,Author: اسلامی بیدگلی، سعید.,Publisher: صنعتی شریف, 1383 http://library.sharif.ir/parvan/resource/286310/مطالعه-تطبیقی-ابزارهای-مشتقه-در-بازار-سرمایه-ایران-و-کشورهای-مختلف مطالعه تطبیقی ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران و کشورهای مختلف اسلامی بیدگلی، سعید. صنعتی شریف Farsi

مطالعه تطبیقی ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران و کشورهای مختلف

اسلامی بیدگلی، سعید.

1. شماره پایان نامه: 35421
2. کد دانشکده: 44
3. پديدآور: اسلامی بیدگلی، سعید.
4. عنوان: مطالعه تطبیقی ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ایران و کشورهای مختلف.
5. نام دانشگاه/پژوهشگاه: صنعتی شریف
6. سال اخذ مدرك: 1383
7. نام دانشکده: مدیریت و اقتصاد
8. گرایش: کارشناسی ارشد
9. یادداشت: 170ص0: جدول، کتابنامه؛ خلاصه به فارسی و انگلیسی
10. توصیفگر: ابزار مالی Financial Instrument
11. توصیفگر: بازار بورس اوراق بهادار تهران Tehran Stock Exchange
12. توصیفگر: بازار مالی Financial Market
13. توصیفگر: بازار سرمایه Capital Market
14. توصیفگر: ابزار مشتقه مالی Financial Derivative Instrument
15. توصیفگر: اوراق اختیار معامله Options
16. توصیفگر: قرارداد آتی Future Contract
17. استاد راهنما. اسلامی بیدگلی، غلامرضا،

فهرست محتوای دیجیتالی

کاربر گرامی، توجه داشته باشید که امکان دانلود محتوای کتاب برای شما امکان‌پذیر است، ولی برای فعال شدن این قابلیت و امکان‌پذیر شدن مشاهده فایلهای دانلود شده بصورت آفلاین، می بایست نرم‌افزار مورد نیاز را از اینجا دانلود کرده و پس از نصب نرم‌افزار بر روی رایانه خود، آنرا برای انجام شدن تنظیمات اولیه، اجرا کنید.
کاربر گرامی، در نظر داشته باشید که وقتی برنامه مذکور را برای اولین بار اجرا می کنید، نرم‌افزار تلاش خواهد کرد که به سرور کتابخانه دیجیتال وصل شده و امکان دانلود شما را فعال کند. بنابراین، در زمان اولین اجرا، ارتباط اینترنتی شما باید برقرار باشد.

ابزارهای نوین مالی در فرابورس

ابزارهای مالی قابل معامله در بورس‌ها را می‌توان در یک تقسیم بندی کلی به ابزار سرمایه‌ای مثل سهام، ابزار بدهی مانند اوراق قرضه و ابزار مشتقه دانست. ابزار مشتقه (Derivative Contract) در مباحث مالی ابزاری است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش دارایی پایه و شاخص‌های مربوطه نشات می‌گیرد. این ابزار به دارنده آن اختیار ، تعهد خرید یا فروش یک دارایی معین را می‌دهد و ارزش آن از ارزش دارایی مربوطه مشتق می‌شود. قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی گفته می‌‌‌‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می‌‌‌‌گیرند. دارایی پایه می‌‌‌‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر که در دنیا روال دارد باشد .

قراردادهای سلف و آتی

اگر بخواهیم قراردادهای سلف و آتی را با بیانی ساده تعریف کنیم باید گفت که این دو طرف خریدار و فروشنده را متعهد می‌کند که دارایی مشخصی را در آینده‌ای معلوم با قیمتی که در هنگام بستن قرارداد تعیین می‌شود با یکدیگر مبادله کنند . اگر قراردادهای پیش‌فروش و پیش‌خرید در بازار سنتی و شبکه‌های غیررسمی Over The Counter (OTC) منعقد شوند به آنها سلف می‌گویند و اگر در بازارهای سازمان یافته منظمی‌ مانند بورس مورد دادوستد قرار بگیرند و دارای استانداردهای مشخص قراردادی و تضمین انجام معامله باشند، قرارداد آتی نامیده می‌شوند .

قراردادهای آتی (futures contract)

نوعی ابزار مشتقه است که قابلیت خرید و فروش در بازارهای مالی را دارد. در این قرارداد طبق عقد صلح یک طرف (فروشنده) توافق می‌کند در سر رسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را در عوض قیمتی که اکنون تعیین می‌کنند به طرف دیگر (خریدار) تحویل دهد. قراردادهای آتی برای نخستین بار بر پایه محصولات کشاورزی و بعدها بر پایه منابع طبیعی مانند نفت معامله می‌‌شدند. قرارداد‌های آتی مالی‌ در سال ۱۹۷۲ وارد بازار شدند. در سال‌های اخیر، قرارداد بر پایه‌های دیگر مانند ارز، نرخ بهره و شاخص‌های بازار سهام بسیار متداول شده‌اند و نقش مهمی ‌در کنترل ریسک بازی می‌‌کنند .

قراردادهای سلف (Forwards)

قراردادی است که به موجب آن دو طرف تعهد می‌کنند در یک تاریخ مشخص با یک قیمت مشخص یک کالای باکیفیت مشخص که کلا براساس توافق طرفین تعیین خواهد شد را مبادله کنند. در این قرارداد هم پیش شرط این است که تفاوت دیدگاه نسبت به قیمت آینده برای خریدار و فروشنده وجود داشته باشد. براساس قرارداد سلف تمامی‌مبلغ باید قبلا پرداخت گردد و کالا در سررسید تحویل شود. به این ترتیب، در این معاملات، غالبا یا پول نقد رد وبدل می‌شود یا اسنادی که معادل پول نقد به شمار می‌آیند. یکی از دارایی‌هایی که معامله سلف آنها بسیار متداول است، نفت خام (مثل نفت خام سبک عربستان، تحویل در ژانویه) است .

قراردادهای اختیار معامله (Options)

اختیار معامله قراردادی است بین خریدار و فروشنده، به‌ نحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین خریداری می‌کند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف امتیازی را به طرف مقابل اعطا می‌کند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق‌شرط پرداخت می‌کند که در واقع همان قیمت اختیار معامله است. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را در یک قیمت معین به خریدار اعطا می‌کند. اختیاری که برای خرید یک دارایی داده می‌شود را اختیار خرید و اختیاری که برای فروش یک دارایی داده می‌شود را اختیار فروش گویند. قیمت تعیین شده‌ای که خریدار می‌تواند دارایی را خریداری کرده یا بفروشد، قیمت اعمال یا قیمت توافق نامیده می‌شود. به علاوه اختیار معامله مدت معینی دارد. حق خرید یا فروش دارایی در یک قیمت معین فقط تا تاریخ انقضایی که قبلا مشخص شده است امکان خواهد داشت. پس از اینکه تولیدکننده، برای یکی از مشتریان (یا سهامداران یا یکی از ذی‌نفعان) خود اختیار خرید یا فروش صادر کرد، این اختیار خرید یا فروش در بورس مورد خرید یا فروش قرار می‌گیرد، نرخ خرید یا فروش یک قرارداد اختیار بر اساس رقابت در بورس تعیین می‌شود. (نرخ پایه خرید یا فروش قرارداد اختیار توسط بورس تعیین می‌شود)

برای آشنایی با بازار اختیار معامله، می توانید مجموعه مقالات رایگان اختیار معامله را از ابتدا تماشا کنید.

استراتژی های اختیار معامله

هر استراتژی در اختیار معامله دارای شرایط و نکاتی است که باید حتما به آن توجه کنید تا بتوانید در هر زمانی بهترین استراتژی را انتخاب کنید .برای مثال برخی از استراتژِی ها زمانی به شما کمک خواهند کرد که شما آینده سهم را صعودی در نظر داشته باشید و برخی از استراتژِی ها زمانی سود آور خواهند بود که آینده سهم نزولی پیش بینی شود و برخی دیگر نیز زمانی سود آور است که روند سهم داخل یک کانال و محدوده پیش بینی شود . پس فهمیدن و تحلیل آینده هر نمادی که معامله میکنید بسیار مهم است . از دیگر نکاتی که در انتخاب استراتژی باید به آن توجه کرد میزان ریسک پذیری شما در معامله است چرا که برخی از استراتژی ها سود محدود و زیان محدودی دارند و برخی دیگر سود محدود و زیان نامحدود دارند و عده ای هم سود نامحدود و زیان محدود را به معامله گران میرسانند از اینرو باید میزان رسیک پذیری خود را قبل از آغاز معامله مشخص کنید .یکی دیگر از نکاتی که یک معامله گر بازار آپشن باید به آن توجه کند این است که میخواهد از اختیار خرید استفاده کند یا از اختیار فروش یا از هردو چرا که هر استراتژی در نحوه انتخاب پوزیشن های خرید یا فروش متفاوت است و امکان دارد که اختیار خرید محوریت یک استراتژی باشد و یا اختیار فروش زیربنای یک استراتژی را تشکیل بدهد . با توجه به تعدد بالای استراتژی ها و تفاوت نکات هر یک از آنها ، پیشنهاد میکنم برای انتخاب صحیح یک نماد برای معامله در بازار اختیار معامله حتما به سایت بی نظیرچارت مراجعه کنید و از قسمت خدمات اختیار معامله یا دیده بان اختیار معامله استفاده کنید؛ چرا که با زدن تنها یک دکمه، اطلاعات مورد نیاز شما به راحتی در اختیار شما قرار میگیرد.

قراردادهای معاوضه (Swaps)

قراردادی است که طرفین به موجب آن تعهد می‌کنند که برای مدت معین (توافق شده) دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص (توافق شده) به نسبت تعیین شده معاوضه کنند. پس از سررسید، هریک از طرفین متعهد است عین دارایی را به صاحب آن مسترد دارد. این دارایی ممکن است فیزیکی یا مالی باشد، این قراردادها به صورت غیررسمی (OVER THE – COUNTER MARKET) انجام می‌گیرند. نمونه متداول و شناخته شده معاوضه، معامله دو روش پرداخت سود برای یک مبلغ اصل یگانه است. معاوضه نرخ بهره، معمولا به سه صورت (نرخ ثابت در برابر نرخ شناور، نرخ شناور در برابر نرخ ثابت و نرخ شناور در برابر نرخ شناور) انجام می‌شود. در واقع معنای حقیقی مشتقات توافق میان دو گروه مشروط بر خروجی آتی دارایی پایه است . تصور رایج آن است که ابزارهای مشتقه خود دارایی می‌باشند، در صورتی که این تصور نادرست است، زیرا که یک ابزار مشتقه خود به تنهایی نمی‌تواند ارزشی داشته و ایجاد کند، اما بسیاری از ابزارهای معمول مانند سوآپ‌ها، معاملات آتی و اختیار معامله که دارای ارزش ذاتی نظری هستند می‌توانند از طریق فرمول‌هایی همچون بلک شولز محاسبه شده و به صورت مکرر در بازارهای آزاد قبل از تاریخ سررسید مورد معامله قرار گیرند . درحالی‌که بازار سهام ما در سالیان اخیر در بحث معاملات سهام و اوراق بدهی از رشد چشمگیری برخوردار بوده متاسفانه استفاده از ابزار مشتقه چندان جدی دنبال نشده است .

عقیده داریم به دلیل نوپا بودن این بازار ها در ایران بزودی این بازارها هم مورد اقبال شدید عمومی قرار گیرند و قطعا لازم است افرادی که در این بازار فعالیت میکنند حتما آموزش های پوشش ریسک این بازار را ببینند تا از سرمایه های خود عاقلانه در این بازار پویا استفاده کنند.

پیشنهاد ما پلتفرم معاملاتی گروه بی نظیر است که در صفحه خدمات اختیار معامله فراهم شده و دارای امکانات جذاب و جامعی است که شما را شگفت زده می کند.

مروری بر ابزارهای مشتقه و به کارگیری آنها در بازار ایران

محمد رضا جوادیان
کارشناس ارزی
شاید از نخستین روزهایی که بشر تغییرات رابطه ارزشی یا برابری کالاها در قبال یکدیگر را در فصول مختلف سال مشاهده می‌کرد، متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی‌های خود شده بود.

محمد رضا جوادیان

شاید از نخستین روزهایی که بشر تغییرات رابطه ارزشی یا برابری کالاها در قبال یکدیگر را در فصول مختلف سال مشاهده می‌کرد، متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی‌های خود شده بود. با خلق پول و تحولات بعدی و تنوع و پیچیدگی روز افزون جنبه‌های اقتصادی، حتی افراد عادی نیز به فکر مهار این زیان احتمالی افتادند. چرا که بشر طی سال‌های متمادی محصولات کشاورزی خود را پیش فروش کرده است تا علاوه بر تامین مالی فعالیت‌های زراعی خود، از تثبیت قیمت فروش دارایی خویش در آینده نیز آسوده خاطر باشد.

هرچه در طول زمان بر حجم و عمق بازار افزوده می‌شد، تغییرات سریع عرضه و تقاضا، به ویژه به واسطه عملیات سفته بازی (Speculation) بیشتر جلوه می‌نمود، در نتیجه فعالان و به ویژه مشتریان نهایی کالاها، بیشتر از نوسانات قیمت متاثر می‌شدند. این امر در کنار تحولات علمی ‌در سایر زمینه‌ها به ویژه علم آمار و ریاضی و رایانه به متخصصان کمک کرد که این ریسک را در بازارهای مختلف به عدد و رقم بکشند و در قالب نمودارهای موجز و مؤثر نشان دهند و به طراحی ابزارهای مدیریت ریسک و عرضه آنها به بازار همت بگمارند.

تا آنجــا که به حیطـــه این بررســـی مربوط است، اصلاح ابزارهــای مشتقـــه بازارهای ارزی (Fx Market) و پولی (Money Market) از اواخر دهه هشتاد میلادی مورد استفاده قرار گرفت. البته پیش از آن اصلاحاتی نظیر ابزارهای زیر خط تراز نامه (Off-balance Sheet Instruments)، محصولات مالی (Financial Products)، ابزارهای مدیریت ریسک (Risk Management Instrument) و مهندسی مالی (Financial Engineering) استفاده می‌شد. ابزارهای مشتقه که از بازارهای پایه ای شامل کالا، انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده اند تمامی ‌اصطلاحات قبلی را در بر می‌گیرند.

برخی ویژگی‌های کلی

بنا به تعریف ابزارهای مشتقه معاملاتی هستند که اصل دارایی (کالا یا ارز،. )‌ در آن جابه‌جا نشده و عملکرد قیمت ابزارهای مشتقه ناشی از تغییرات قیمت کالای مربوطه می‌باشد. به دیگر سخن، رفتار این ابزارها از رفتار دارایی مربوطه در بازار ناشی می‌گردد. البته در بسیاری از موارد، دارایی معامله نشده و فقط مابه‌التفاوت قیمت‌ها(نرخ‌ها) و یا حق بیمه (Premium) بین طرفین تسویه می‌شود. معاملات اخیر صرفا برای کسب سود یا سفته بازی بوده و به منظور انجـام معامــــلات در بورس Exchange-based) یــــا خارج از بورس (Over the counter):

بسیاری از معاملات مربوط به ابزارهای مشتقه از لحاظ مبلغ و سررسید تسویه ثابت بوده و در بورس‌های مربوطه (کالا، انرژی، یا ارز) انجام می‌پذیرند. سال‌ها این نوع معاملات به شیوه اعلام قیمت در صحن بازار (Outcry) انجام می‌گرفت تا معیار و اصل مهم شفافیت قیمت رعایت گردد. از اواسط سال ۱۹۹۸ این شیوه سنتی جای خود را به اعلام قیمت بر روی صفحات مانیتور مستقر در بازار داد.

در عین حال برخی بورس‌های قدیمی ‌با یکدیگر ادغام شدند. به عنوان نمونه یورکس از ادغام دو بورس سوییس و آلمان شکل گرفته و از نیمه سال ۲۰۰۰ بازار بورس شیکاگو (Chicago Board of Trade) و یورکس یک سامانه معاملاتی مشترک رایانه‌ای (Platform) ایجاد کردند. نمونه بارز دیگر بورس جهانی گلوبکس Globex) است که از ادغام بورس‌های فرانسه، سنگاپور، کالای شیکاگو، برزیل و مونترال شکل گرفت.

ادغام بورس‌های ملی برای بازار ابزارهای مشتقه تشکیل بورس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و استفاده از شبکه‌های همزمان اعلام قیمت و انجام معاملات، از واپسین سال‌های قرن بیستم آغـاز و با سرعت در حال گسترش است.

طراحی و فروش محصولات به صورت خارج از بورس با هدف رفع نیازهای خاص مشتریان شامل مبالغ و سررسید‌های غیر بخش قابل توجهی از بازار را تشکیل می‌دهد. بر خلاف ابزارهـای معامله شده در بورس‌ها، معاملات اخیر از لحاظ مبلغ/ ارزش، سر رسید تسویـه و نـرخ مرجـع، خاص مشتری مربوطه طراحی و انجام می‌پذیرد.

حق بیمه (Premium)

می‌توان معاملات یا ابزارهای مشتقه را از لحاظ پرداخت حق بیمه به دو نوع با پرداخت حق بیمه و بدون آن نقسیم بندی نمود. معاملات اختیاری بطور کلی دارای حق بیمه می‌باشند چرا که خریدار حق در قبال پرداخت حق بیمه خود را در برابر عواقب نامطلوب افزایش یا کاهش احتمالـی قیمت یا نرخ کالا یا ارز (بسته به وضعیت نسبی دارایی‌ها در مقابل بدهی‌های خود) مصون می‌سازد.

در عین حال خریدار چنین محصولاتی به لحاظ عدم قطعی نمودن نرخ به هنگـام عقد قرارداد، از نوسانات مطلوب محتمل نرخ‌ها نیز برخوردار می‌باشد.

در تمامی‌معاملات غیر اختیاری، حق بیمه موضوعیت پیدا نمی‌کند.

معاملات آتی (Future) - تعویضی (Swap) و اختیاری (Option) در بازارهای کالا، ارز و بهره از مهمترین ابزارهای مشتقه می‌باشند که تعاریف و مشخصات مهم آنها در ادامه خواهد آمد.

ابزارهای مهار ریسک نوسانات نرخ‌های برابری ارزها

معاملات آتی (Future): قرارداد‌هایی هستند که به موجب آنها و در چهار چوب معاملات بورس مبالغی به ارزهای مختلف وبا نرخی که هنگام عقد قرارداد تعیین می‌شود، در مقابل یکدیگر معامله می‌گردند. پیش زمینه این معاملات بازارهایی شکل گرفته با روابط اعتباری تعریف شده بین اعضای بازار و ساز و کار‌های انجام و تسویه معاملات می‌باشند. مبالغ و سر رسید‌ها از قبل معین می‌باشند و طرفین با انتخاب تعداد معاملات ارزش پرتفوی خود را تعیین می‌کنند.

معاملات سلف (Forward) با مبالغ و سررسید‌های شکسته برای رفع نیازهای خاص مشتریان و خارج از بورس (Over The Counter) انجام می‌پذیرند.

معاملات تعویضی ارزی (‍‍‍Currency Swaps) برای اجتناب از ریسک نوسانات نرخ‌های ارز مرتبط با گردش وجوه نقد ارزی مشتریان طراحی می‌شوند. این ابزار شامل یک معامله نقدی با نرخ میانگین خرید و فروش و یک معامله سلف در جهت عکس معامله نقدی است.

معاملات اختیاری (Options): خریدار حق خرید (Call Option) یا حق فروش (Put Option) با پرداخت هزینه یا حق بیمه (Premium) می‌تواند از اختیار اعمال نرخ خرید یا فروش (Exercise Price) که هنگام عقد قرارداد تعیین می‌شود، در سررسید معین (نوع اروپایی) یا تا سررسید معین (نوع امریکایی) بهره‌مند گردد. در مقابل فروشنده، اجبار دارد تا در صورت مراجعه خریدار وبا نرخ تعیین شده در قرارداد، معامله را انجام دهد. به واقع خریدار حق خرید خود را در قبال افزایش نرخ و خریدار حق فروش خود را در قبال کاهش نرخ مصون می‌سازد، البته چنانچه نرخ در جهت منافع خریدار حرکت کند،

وی اجباری برای معامله نداشته و براساس منافع خود و با نرخ جاری بازار در سررسید یا تا سررسید به خرید یا فروش ارز خود اقدام خواهد کرد.

ابزارهای مدیریت ریسک نرخ بهره

احتمال نوسان نرخ بهره ارزهای مختلف می‌تواند به ویژه دریافت‌کنندگان تسهیلات ارزی را در معرض زیان بازار ابزارهای مشتقه قرار دهد. هرچه دوره بازپرداخت براساس نرخ‌های شناور بهره نظیر لایبور طولانی تر باشد، ریسک افزایش می‌یابد. تثبیت نرخ بهره برای آینده از طریق انعقاد قراردادهایی شامل قرارداد (تثبیت) نرخ بهره

(Interest Rate Agreement)، قرارداد تعویض نرخ بهره

(Interest Rate Swap Agreement) یعنی پرداخت بهره براساس یک نرخ ثابت به جای یک نرخ متغیر نظیر لایبور صورت می‌پذیرد. در قرارداد اختیاری نرخ بهره (Interest Rate Option) خریدار با پرداخت حق بیمه برای به دست آوردن حق استفاده یا عدم استفاده از یک نرخ تعیین شده در متن قرارداد، خود را در برابر افزایش نرخ بهره در آینده مصون می‌سازد و در عین حال می‌تواند از کاهش احتمالی نرخ بهره در آینده بهره‌مند گردد.

نیازهای گوناگون و گاه پیچیده مشتریان و نیز میزان ریسک مورد پذیرش مشتری (Customer's Risk Appetite) باعث شده است تا محصولاتی ترکیبی با سطوح معین عملکردی بانک‌ها (Knock-in Levels) در طرح نهایی گنجانده شود. طراحی این محصولات متنوع در حیطه کار مهندسان مالی ابزارهای مشتقه جای می‌گیرد.

طی سه دهه گذشته سیستم ارزی کشور از دو مرحله تک نرخی تثبیت شده در مقابل دلار امریکا و سپس سیستم چند نرخی حمایتی در مقابل دلار امریکا عبور کرده و در نهایت و از ابتدای دهه ۸۰ شمسی وارد حیطه سیستم شناور مدیریت شده گردیده جایی که دلار امریکا در مقابل ریال ایران و از ابتدای سال۱۳۸۱، با شیب ملایمی‌ تقویت شده است به طوری که این نرخ از ۷۹۲۴ ریال در ابتدای تشکیل بازار بین بانکی به نرخ ۹۲۷۲ ریال (مورخ ۲۷ خرداد ۱۳۸۶) رسیده است. در عین حال و پس از تشدید تحریم‌های مالی علیه ایران و توقف خدمات بانک‌های اروپایی در خصوص تسویه دلار امریکا و افزایش حجم و نقش یورو در تجارت خارجی کشور، بازار ایران در کل بیشتر و جدی‌تر در معرض تاثیرات سوءناشی از نوسانات نرخ برابری ارزها (به ویژه یورو-ریال ایران) قرار گرفته است. در این مدت نیز بانکها بیشتر شاهد مراجعه مشتریان برای دریافت خدمات کنترل ریسک بوده و هستند. چرا که نرخ یورو در مقابل ریال ایران از تعامل دو نرخ دلار امریکا در قبال ریال ایران و یورو در مقابل دلار آمریکا به دست می‌آید، یعنی نرخ دلار امریکا در مقابل ریال با افزایش ملایم و نرخ یورو در مقابل دلار امریکا با نوسانات زیاد. بنابراین در شرایط کنونی چنانچه بتوان ابزارهای مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز و بهره را برای بازار ایران و در چهارچوب مقررات بانکی بدون ربا تعریف کرد، از تحمیل هزینه‌های سنگین به بنگاه‌های اقتصادی کشور جلوگیری شده و برای اقتصاد کشور از لحاظ کاهش قیمت تمام شده و تورم مفید فایده خواهد بود. البته تا آن زمان می‌توان با استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک در بازار یورو در مقابل درهم امارات تا حد قابل توجهی از ریسک سازمان‌ها و شرکت‌های ایرانی که بدون دفاع در معرض بازار ابزارهای مشتقه نوسانات شدید یورو قرار دارند، می‌کاهد.

اقدام اخیر بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران برای تشکیل بازار پولی بین بانکی جایی که نرخ سود ریال ایران بر اساس عوامل عرضه و تقاضا و برای مقاطع زمانی یکسان تعیین خواهد شود یک عامل اساسی و پایه‌ای برای طراحی و تعیین نرخ و هزینه ابزارهای مشتقه می‌باشد و بدین ترتیب یکی از مهمترین موانع عرضه این نوع محصولات در بازار ایران از میان برداشته می‌شود.

نشست "ظرفیت ابزارهای مشتقه در مدیریت ریسک بازار ایران"

به گزارش بورس نیوز ، گروه پیشگامان دنیای مالی با همکاری دانشگاه امام صادق (ع) قصد برگزاری یک نشست بین المللی با عنوان ظرفیت ابزار مشتقه در مدیریت ریسک بازار ایران دارد.

فرهاد مرسلی مدرس دانشگاه و مسئول دپارتمان مشتقات گروه پیشگامان دنیای مالی ، در گفتگو با بورس نیوز ضمن تاکید بر مهجور ماندن ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ما، بیان کرد: ارزش قراردادهای مشتقه از دارایی های پایه مشتق می شود. هدف از عرضه این ابزارها در بازارهای مالی، پوشش ریسک نوسان قیمت در دارایی پایه (اعم از محصولات کشاورزی، فلزات، طلا و. ) است. البته معمولا دو هدف دیگر یعنی استفاده از فرصت های آربیتراژی و نیز سفته بازی هم پشت عرضه ابزارهای مشتقه هست که شاید اهداف چندان مثبتی نباشد. اما در مجموع ابزارهای مشتقه در کشف قیمت دارایی پایه بسیار کارا بوده و ابزار بسیار مناسبی برای سرمایه گذاری محسوب می شوند. نکته اینجاست که ابزارهای مشتقه ریسک زیادی هم به دنبال دارند و چه بسا موجب اختلال در بازارهای مالی نیز شوند. کما اینکه در بحران سال ۲۰۰۸ بازار سرمایه آمریکا هم ابزارهای مشتقه بی تاثیر نبود. از این رو سرمایه گذاران باید قبل از ورود به حوزه ابزارهای مشتقه، آموزش های لازم را ببینند و با ریسک های این بازار آشنا باشند.

وی افزود: وضعیت ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه کشور ما چندان مطلوب نیست و تنوع زیادی وجود ندارد. ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه ما شامل قراردادهای آتی چند محصول کشاورزی و سکه و. و همچنین اوراق اختیار خرید و فروش سهام است؛ حال آنکه در بورس های جهانی معمولا روی هر دارایی پایه، ابزاری تعریف شده است. البته در بازار سرمایه ما الزامات فقهی هم وجود دارد که این ابزارها را محدود می کند. امیدواریم با مساعدت مدیران بازار سرمایه، تنوع ابزارهای مشتقه هم افزایش یابد.

مرسلی در ادامه تصریح کرد: بازارهای مالی توسعه یافته، ابزارهای مشتقه متنوع و متعددی دارند که به بازارها عمق می بخشد. در نشستی که توسط گروه پیشگامان دنیای مالی برگزار خواهد شد، آقای ناصرپور معاون توسعه بازار بورس کالا و مسئول قراردادهای مشتقه، آقای اسلامی بیدگلی دبیر کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران، آقای فدایی مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس، آقای یزدانی معامله گر حرفه ای ابزارهای مشتقه، آقای سعدوندی مشاور بین المللی بانکداری و سرمایه گذاری و همچنین آقای جوزف لوفکین موسس و مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری جکسیم انگلیس و فعال با سابقه در حوزه ابزارهای مشتقه در بورس های اروپا و آمریکا سخنرانی خواهند کرد و به بررسی بازار ابزارهای مشتقه ایران به لحاظ تنوع و ریسک و چالش ها و فرصت های ابزارهای مشتقه و. و نیز ارائه راهکارها و پیشنهادات برای حل معضلات ابزارهای مشتقه بازار سرمایه ایران خواهند پرداخت. حضور در نشست " ظرفیت ابزارهای مشتقه در مدیریت ریسک بازار ایران " برای تمامی علاقمندان امکانپذیر خواهد بود و هم مدیران نهادهای مالی و هم فعالان حوزه ابزارهای مشتقه و هم سهامدارانی که شناختی از ابزارهای مشتقه ندارند، می توانند با حضور در این نشست به دانش مالی خود بیفزایند.